متغیرهای اقتصادی و سیاسی حاکم بر روابط راهبردی ایران و چین

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم اقتصادی، گروه اقتصاد، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه صنعتی شریف، تهران، ایران.

2 دانشیار روابط بین‌الملل، گروه روابط بین‌الملل، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.

3 دانشجوی دکتری روابط بین‌الملل، گروه روابط بین‌الملل، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.

چکیده

چین طی چند دهه اخیر با حفظ ساختار نظام سیاسی، استفاده از مزایای داخلی و سیاست درهای باز در حوزه اقتصادی به رشد اقتصادی چشم‌گیری دست یافت. با وجود اشتراک منافع بالای ایران و چین در مواجهه با تهدیدات منطقه‌ای و بین‌المللی، روابط راهبردی و پایداری بین طرفین به وجود نیامده است. در‌واقع سؤال اصلی شناسایی و بررسی متغیرهای اصلی روابط ایران و چین در ایجاد روابط راهبردی دوجانبه برای کسب منافع بیشتر است. در این پژوهش، با نگاهی دوجانبه از منظر ایران و چین و استفاده از الگوی نظری «وابستگی متقابل»، چارچوب راهبردی روابط بلندمدت بین دو کشور ترسیم شده است. بررسی تحلیلی ـ توصیفی، بسترهای همکاری دو کشور در سه بعد انرژی، ترانزیت و امنیت را به‌منظور شکل‌‌دهی چارچوب راهبردی بین طرفین بیان می‌کند. از‌این‌رو شناسایی مؤلفه‌های کلیدی شکل‌دهنده روابط راهبردی ایران و چین مسئله اصلی است. فرضیه مبنایی، وجود متغیرهای ترانزیت، انرژی و امنیت بسترهای همکاری دو کشور است. سه مزیت نسبی ایران شامل تأمین انرژی پایدار، دسترسی امن ترانزیتی به آسیای میانه و شرق مدیترانه و ایجاد امنیت در جغرافیای اسلامی، توأمان، سه نیاز اصلی چین برای حفظ چرخه ثبات و رشد اقتصادی در دهه‌های آینده است؛ در مقابل، تأمین زنجیره ارزش افزوده مشتقات انرژی، تکمیل زیرساخت‌های ترانزیتی و تسهیل دسترسی به منابع مالی مزایای چین برای اقتصاد ایران محسوب می‌شود.

کلیدواژه‌ها


منابع
کتاب‌ها
آکسفورد، باری (1378). نظام جهانی: اقتصاد، سیاست و فرهنگ، ترجمه: حمیرا مشیرزاده، تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
توفل دریر، جون (1395). سیاست و حکومت در چین، ترجمه: اغوانی پیرسلامی، فریبرز و فاطمه فروتن، تهران،‌ نشر مخاطب.
ذوالفقاری، علی، 1390. تمدن چین باستان، انتشارات گوهر اندیشه.
سازمند، بهاره و فریبرز ارغوانی پیرسلامی (1396). سیاست خارجی منطقه‌ای و جهانی چین در قرن بیست و یکم، تهران، موسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران
قاضی‌زاده، شهرام و عباس طالبی‌فر (1390). روابط راهبردی ایران و چین، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی.
مقالات فارسی
حافظ‌نیا، محمدرضا و سیدهادی زرقانی (1391). «چالش‌های ژئوپلیتیکی همگرایی در جهان اسلام»، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، ش 80.
شریعتی‌نیا، محسن (1391). «عوامل تعیین‌کننده روابط ایران و چین»، فصلنامه روابط خارجی، سال چهارم، ش 2.
صبوری، ضیاءالدین و تاج‌الدین صالحیان (1396). «بررسی راهبردی دیپلماسی اقتصادی جمهوری اسلامی ایران مطالعه موردی: دولت یازدهم و دوازدهم»، فصلنامه پژوهش‌های روابط بین‌الملل، دوره اول، ش 24.
صفوی، سیدیحیی و حسین مهدیان (1389). «ژئوپلیتیک انرژی ایران و امنیت انرژی شرق (چین و هند)»، فصلنامه علمی پژوهشی جغرافیای انسانی، سال دوم، ش 2.
صباغیان، علی وعباس سروستانی (1393). «امنیت انرژی و روابط اتحادیه اروپا و کشورهای آسیای مرکزی»، فصلنامه تحقیقات سیاسی بین‌المللی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرضا، ش 19.
ملک‌زاده، الهام (1395). «روایت اسنادی روابط فرهنگی ایران و چین در دوره پهلوی دوم»، فصلنامه تاریخ روابط خارجی، سال هفدهم و هجدهم، شماره 68 و 69، پاییز و زمستان.
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی (1395). «بررسی جامع روابط دوجانبه ایران و چین»، معاونت پژوهش‌های سیاسی ـ حقوقی، دفتر: مطالعات سیاسی، اردیبهشت‌ماه.
References:
Besley, Timothy and Masayuki Kudamatsu (2007). Making Autocracy Work, This series is published by the Economic Organisation and Public Policy Programme (EOPP) located within the Suntory and Toyota International Centres for Economics and Related Disciplines (STICERD) at the London School of Economics and Political Science. The Programme was Established in October 1998 as a successor to the Development Economics Research Programme.
Bernstein, Richard and Ross. H. Munro (1997). The Coming Conflict whit China, New York.
China’s Economic Rise: History, Trends, Challenges, and Implications for the United States, Updated June 25, 2019, Congressional Research Service https://crsreports.congress.gov
Cooper, R.N. (2015). Economic Interdependence and War, In: Richard, N., Rosecrance, R.N., Miller, S.E. (eds), The Next Great War? The Roots of World War I and the Risk of U.S.–China Conflict. Cambridge, MA: MIT Press, Google Scholar.
Copeland, D.C. (2015). Economic Interdependence and War, Princeton, NJ: Princeton University Press. Google Scholar.
Clausewitz, Nonlinearity, and the Unpredictability of War, 1992. International Security Vol. 17, No. 3 (Winter, 1992-1993), pp. 59-90, https://www.jstor.org/stable/2539130 Page Count: 32
Dumbaugh, Kerry and Michael F. Martin (2009). Understanding China’s Political System, CRS Report for Congress Prepared for Members and Committees of Congress, Congressional Research Service.
Flockhart, Trine and Other (2014). Liberal Order in a Post-Western World, Transatlantic Academy, Washington, DC 20009, This publication can be downloaded for free at www.transatlanticacademy.org
Gill, Stephen and David, Law (1988). The Global Economy: Perspectives, Problems and Policies, Hemel Hempstead: Harwester Wheatsheaf.
Gartzke, Erik, Quan Li and Charles Boehmer (2001). "Investing in the Peace: Economic Interdependence and International Conflict", International Organization 55(2), Google Scholar, Crossref, ISI.
Ghazizadeh, Shahram and Abbas Talebifar (1390). Iran-China Strategic Relations, Tehran, Institute for Strategic Studies, (In Persian).
Hafeznia, Mohammad Reza and Seyed Hadi Zarghani (2012). "Geopolitical Challenges of Convergence in the Islamic World", Human Geography Research, Vol. 80, (In Persian).
Joseph S. Nye, Jr.; Robert O. Keohane. Transnational Relation and World politics: An Introduction. International organization, Vol. 15, No. 3, Transnational Relation and World Politics summer. 1971
Kiselycznyk, Michael and Phillip C. Saunders (2010). "Civil-Military Relations in China: Assessing the PLA’s Role in Elite Politics, Institute for National Strategic Studies China Strategic Perspectives", No. 2, National Defense University Press Washington, D.C.
Hiim, Henrik Stalhane and Stig Stenslie (2020). "China’s Realism in the Middle East", Survival, Global Politics and Strategy, Vol. 61, No. 6.
Hamel, Connor J. (2017). Safavid Trade During the 17th Century: Iran's Transit Economy, James Madison University, JMU Scholarly Commons Middle Eastern Communities and Migrations Student Research Paper Series.
Roach, S. (2014). Unbalanced: The Codependency of America and China, New Haven, CT: Yale University Press, Google Scholar.
Lampton, D.M. (2014). Following the Leader: Ruling China, from Deng Xiaoping to Xi Jinping, Berkeley, CA: University of California Press, Google Scholar.
Mahbubani, Kishore (1995). "The Pacific Impulse", Survival, Vol. 37, No.1, Pape, R. 2003. Welcome to the Era of Soft Balancing, Boston Globe (23 March).
McCain, Roger A. (2015). Game Theory and Public Policy, Second Edition, A Catalogue Record for this Book is Available from the British Library.
Mahmut, Dilmurat (2019). "Controlling Religious Knowledge and Education for Countering Religious Extremism: Case Study of the Uyghur Muslims in China", Fire: Forum for International Research in Education Vol. 5, Iss. 1.
Malekzadeh, Elham (1395). "Documentary Narrative of Cultural Relations between Iran and China in the Second Pahlavi Period", Quarterly Journal of Foreign Relations, 17th and 18th years, No. 68 and 69, Autumn and Winter, (In Persian).
Islamic Consultative Assembly Research Center (2016). "Comprehensive Study of Iran-China Bilateral Relations", Vice President for Political-Legal Research, Office: Political Studies, May, (In Persian).
Morrow, James D. (1999). "How could Trade Affect Conflict?", Journal of Peace Research 36(4), Google Scholar, SAGE Journals, ISI n,n (2017) Bypassing Pakistan, India Initiates Afghanistan Trade Route via.
Oxford, Barry (1378). World System: Economics, Politics and Culture, translated by Homeira Moshirzadeh, Tehran, Office of Political and International Studies, (In Persian).
Sazmand, Bahareh and Fariborz Arghavani Pirsalami (1396). China's Regional and Global Foreign Policy in the 21st Century, Tehran, Tehran University Press, (In Persian).
Shariatinia, Mohsen (1391). "Determinants of Iran-China Relations", Foreign Relations Quarterly, Fourth Year, Vol, (In Persian).
Saburi, Zia-ud-Din and Taj-ud-Din Salehian (1396). "Strategic Study of Economic Diplomacy of the Islamic Republic of Iran: A Case Study: The Eleventh and Twelfth Governments", Quarterly Journal of International Relations Research, Volume 1, Number 24, (In Persian).
Sabbaghian, Ali and Abbas Sarvestani (1393). "Energy Security and Relations between the European Union and the countries of Central Asia", Quarterly Journal of International Political Research, Islamic Azad University, Shahreza Branch, Vol, (In Persian).
Tofel Drier, June (1395). Politics and Government in China, translated by Aghvani Pirsalami, Fariborz and Fatemeh Forootan, Tehran, Audience Publishing, (In Persian).
Waltz, K. (2000). "Structural Realism after Cold War", International Security, Vol. 18, No. 1.
Zhao, Suisheng (2018). China and the World, "China’s Foreign Policy Making Process Players and Institutions", Edited by David Shambaugh.
Zolfaghari, Ali, 1390. Ancient Chinese Civilization, Gohar Andisheh Publications, (In Persian).
سایت‌ها
دهقانی، رضا (1395). چین و گروه‌های جدایی‌طلب در سین کیانگ، 20/11/1395، (آخرین دسترسی 12/05/1399) به نقل از: http://www.iiwfs.com/islam-world/islam-world-notes-and-papers/734.
سایت لغت‌نامه تجاری، مشاهده شده در 1399، لینک مشاهده:
https://www.ceicdata.com/en/indicator/china/crude-oil-imports.
https://m.trademap.org
https://b2n.ir/458345
https://oec.world/
https://www.worldometers.info/gas/iran-natural-gas/
https://www.foreignaffairs.com/articles/united-states/2020-04-03/chinas-coming-upheaval
https://ir.voanews.com/persiannewseconomy/us-china-2
https://plink.ir/eTfln
https://oec.world/en/profile/country/chn
https://www.eia.gov/todayinenergy/detail.php?id=43216
https://www.reddit.com/r/MapPorn/comments/eokq10/east_turkestan
http://takfir.ir/modules/smartsection/item.php?itemid=1868
https://www.opec.org/opec_web/en/about_us/163.htm.
https://jamestown.org/program/party-congress-reshuffle-strengthens-xis-hold-central-military-commission