تحلیل و تبیین نتایج اقتصادی انقلاب اسلامی در مقایسه بین‫المللی با برخی از انقلاب‬های اجتماعی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار جامعه‬شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران.

2 استادیار اقتصاد، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.

3 استادیار جامعه شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.

چکیده

هدف اصلی مقاله حاضر مقایسه نتایج اقتصادی انقلاب اسلامی با برخی از انقلابهای اجتماعی است. چارچوب نظری مقاله بر نظریههای جامعهشناختی انقلاب استوار است. روش این مطالعه تحلیلی – توصیفی است و شیوه تحلیل مقایسهای است که دو نوع مقایسه درزمانی (با گذشته) و در مواردی همزمانی (با سایر انقلاب‫ها) انجام شده است. اقتصاد ایران بر اساس پنج شاخص مهم اقتصاد کلان، «نرخ رشد اقتصادی»، «رشد بخشهای سهگانه»، «نرخ تورم»، «نرخ بیکاری» و «ضریب جینی» ارزیابی و عملکرد آن با عوامل اقتصادی و غیراقتصادی (سیاسی و اجتماعی) و داخلی و بین المللی تبیین شده است. دوره زمانی تحلیل از 1357 تا 1395 است. چارچوب نظری مقاله نظریهها و بررسیهای تجربی صاحبنظران انقلابهای اجتماعی درباره نتایج اقتصادی انقلابهای اجتماعی است. این مقاله به 4 سوال پاسخ میدهد: نتایج اقتصادی انقلاب اسلامی کدامند؟ آیا نتایج انقلاب اسلامی در کوتاهمدت و بلندمدت یکسان بودهاند؟ چه عواملی بر نتایج اقتصادی انقلاب اسلامی تأثیرگزار بودهاند؟ آیا نتایج اقتصادی انقلاب ایران با نظریهها و بررسیهای انجام شده درباره سایر انقلابها همخوانی دارند؟ نتایج این تحقیق نشان میدهد: کلیه نتایج اقتصادی انقلاب ایران از نظر شاخصهای مورد بررسی در ده ساله اول منفی بودهاند؛ اما در بلندمدت به‌تدریج اندکی بهبود یافتهاند. مهم‫ترین عوامل داخلی و خارجی که نتایج اقتصادی انقلاب ایران را متأثر ساختهاند «اقتصاد نفتی»، «دیوان‫سالاری متورم و ناکارآمد»، «افزایش ناگهانی جمعیت»، «جنگ ایران و عراق»، «تحریمهای اقتصادی اروپا و امریکا علیه برنامه هستهای» و «نوسانات جهانی قیمت نفت» بودهاند. نتایج اقتصادی انقلاب ایران در موارد بسیاری با نتایج سایر انقلابها همخوانی دارد و در مواردی همخوانی ندارد.

کلیدواژه‌ها


استاوریانوس، ال. اس. (1385). جامعهشناسی تاریخی-تطبیقی جهان سوم. جلد 2و3. ترجمه: رضا فاضل. اراک: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی اراک.
اسفندیاری، علیاصغر. (1389). «بررسی وضعیت اشتغال بخشهای اقتصادی ایران با تأکید بر صنعت نفت». نشریه کار و جامعه. شماره 129. 128-115.
ازغندی، علیرضا. (1385). درآمدی بر جامعهشناسی سیاسی ایران. تهران: نشر قومس.
اکشتاین، سوزان. (1385). «تأثیر انقلاب بر رفاه اجتماعی در آمریکای لاتین» در: مطالعاتی نظری، تطبیقی و تاریخی در باب انقلابها. ترجمه: محمد تقی دلفروز. تهران: انتشارات کویر.
افشون، مهرداد. (1387). «دفتر دستاوردهای انقلاب (دستاوردهای علمی و صنعتی سیساله انقلاب‌اسلامی). نشریه زمانه. شماره 77. 18-10.
پژویان، جمشید و دیگران. (1387). «مقایسه و تحلیل عملکرد اقتصادی دولتهای پس از انقلاب اسلامی (اهداف، سیاستها، برنامههای توسعه و عملکرد)». فصلنامه راهبرد توسعه. شماره 15. 212-180.
پناهی، محمدحسین. (1391). نظریههای انقلاب: وقوع، فرایند و پیامدها. تهران: سمت.
حکمیان، حسن و کارشناس، مسعود. (1383). «مشکلات و چشماندازهای اصلاحات و بازسازی اقتصاد ایران». نشریه بررسیهای بازرگانی. شماره 5. 13-7.
خمینی، روح الله. (1368). صحیفه امام. ج 14. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س).
دانش جعفری، داود. (1390). «الزامات توسعه بخش خدمات در اقتصاد ایران». همشهری آنلاین. در: «/https://www.hamshahrionline.ir/news/155060»
سبزه ای، محمدتقی. (1392). جامعه شناسی انقلاب و انقلابهای اجتماعی. کرمانشاه: انتشارات دانشگاه رازی.
سلدن، مارک. (1385). «انقلاب کمونیستی چین»ف در: گلدستون، جک. مطالعاتی نظری، تطبیقی و تاریخی در باب انقلاب ها. ترجمه: محمدتقی دلفروز. تهران: انتشارات کویر.
عباسیان، عزت‫‫ الله و مهرگان، نادر. (1388). «بهرهوری‌ بخش خدمات در اقتصاد ایران و روشهای ارتقاء آن». سیاستگذاری اقتصادی. شماره 1. 36-19.
عزیزی، خسرو. (1385). «وضعیت تورم در اقتصاد ایران طی سالهای پس از انقلاب اسلامی». نشریه بانک و اقتصاد. شماره 71. 29-25.
کلانتری، عیسی. (1394). «آب غارت شد». نشریه مهرنامه. سال ششم. شماره 44. 40-138.
کلی، جاناتان و کلاین، هربرت. (1385). «انقلاب و زایش مجدد نابرابری؛ قشربندی در جامعه انقلابی». در: گلدستون، جک. مطالعاتی نظری، تطبیقی و تاریخی در باب انقلابها. ترجمه: محمدتقی دلفروز. تهران: انتشارات کویر.
گلدستون، جک. (1385). مطالعاتی نظری، تطبیقی و تاریخی در باب انقلابها. ترجمه: محمدتقی دلفروز. تهران: انتشارات کویر.
لطیفی پاکده، لطفعلی. (1390). «گزارشی کوتاه از دستآوردهای انقلاب‌ اسلامی». نشریه حصون. شماره34. 120-103.
مشیری، سعید و التجایی، ابراهیم. (1391). «مطالعه تطبیقی روند بلندمدت تغییرات ساختاری در اقتصاد ایران در مقایسه با اقتصادهای تازهصنعتیشده». فصلنامه اقتصاد تطبیقی. شماره 1. 222-175.
مرندی، محمدرضا. (1384). «نگاهی به کارنامه جمهوری اسلامی».مطالعات انقلاب اسلامی. شماره1. 151-129.
معیدفر، سعید. (1394). «منتظر موج جدید مهاجرت برای آب باشید».  مهرنامه. شماره 44. 2-131.
نصیری، علی اصغر. (1394). «دستآوردهای انقلاب اسلامی ایران». پیام. شماره 116. 23-6.
رفیع پور، فرامرز. (1380). توسعه و تضاد؛ کوششی در جهت تحلیل انقلاب اسلامی و مسائل اجتماعی ایران. چاپ پنچم. تهران: شرکت سهامی انتشار.
هانتیگتون، ساموئل. (1375).سامان سیاسی در جوامع دستخوش دگرگونی. ترجمه: محسن ثلاثی. تهران: علم.
«گزارشی از کارنامه نظام در حوزه صنعت و معدن (1383)».  مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی. شماره 23 و 24. 214-177.
گزارش معاونت توسعه و مدیریت منابع انسانی ریاست جمهوری 1393.
آمارهای بانک مرکزی در: www.cbi.ir.
آمارهای مرکز آمار ایران در پایگاه اطلاعاتی نشریات مرکز آمار ایران:
 www.amar.csi.org.ir

Refrences

Arjomand, Saeid A. (1986). Irans Islamic Rev. in comperative Perspective. World Politics, 3-38.
Foran, John and Goodwin, jeff. (1993). Revolutionary Outcomes in Iran and Nicaragua Coalition Fragmentaion war and the Limits of Social Transformations, Revolution: critical Concepts in political Science, edited by Rosmery H. T. Okane, London: Routledge.
Kamrava, Mehran .(1999). revolutionary revisted: the Structuralist –voluntarist Debate. Canadian Journal of the political Science, 2-32.
Moghadam, Valentine. (1995). Gender and Revolutionary Transformation: Iran 1979 and Easter Europa 1989. Gender and Society, 3-9.
Snyder, Robert S. (1999 a). The US and Third World Revolutionary States: Understanding the Breakdown  Relations, International Studies Quartery, 43, 2.
World Bank Annual Report, 2013 , 2015
Zimmermann, Ekkart. (1990). on the outcomes of Revolutions: some Prelimenary Considerations. Sociological Theory, Vol. 8, No. 1.