اقتصاد دانش؛ دانش به جای کار

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار علوم سیاسی، دانشکده‌ حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

2 کارشناسی ارشد علوم سیاسی، دانشکده‌ حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

ظهور اقتصاد دانش، نتیجه تحولات متعددی در اقتصاد معاصر بوده است که در ارتباط تنگاتنگی با گسترش اقتصاد بازار محور، کالایی‌سازی کار ذهنی و پیدایش نظام حقوق مالکیت‌فکری قرار دارد. در این نوشتار بستر و زمینه‌های ظهور اقتصاد دانش‌محور برای تشخیص نقش تاریخی مشخص آن در راستای استمرار و تداوم منطق نظام اقتصادی معاصر مورد بررسی قرار گرفته است. علاوه‌بر این، ضمن نقد دیدگاه‌هایی که دانش انسانی را به‌جای کار به‌عنوان منبع اصلی ثروت مورد توجه قرار می‌دهند، تلاش کرده‌ایم تا با مراجعه به نظریه ارزش- کار مارکس و با تمرکز  بر رابطه میان دانش و نظریه ارزش، دخالت برجسته دانش را در پروسه‌ی کار و در ادامه قانون افزایش بارآوری نیروی کار مورد توجه قرار داده و به این نتیجه دست یابیم که کار دانش‌محور از کار تولیدکننده کالا جدایی‌ناپذیر است و حتی در خدمت آن نیز عمل می‌کند. به بیان دیگر، دانش انسانی را نمی‌توان از کار جدا کرد، بلکه این دو به‌عنوان کار ذهنی و کار یدی در راستای تغییر ترکیب ارگانیک سرمایه عمل کرده و مقدار ثابت آن را افزایش می‌دهند. این امر به افزایش ظرفیت تولیدی جوامع که همواره مورد توجه اقتصاددانان بوده است، منجر می‌شود.

کلیدواژه‌ها


آزاد، حسن. (1394). «دردفاع از نظریه ارزش مارکس». نشر اینترنتی بیدار.
آقاجانی، معصومه. (1391). «اقتصاد دانش محور». مجله راهبرد توسعه. شماره 31.
بهبودی، داود. (1389). «رابطه بلند مدت اقتصاد دانش بنیان و رشد اقتصادی در ایران». فصلنامه علمی پژوهشی سیاست علم و فناوری. شماره 4. 32-23.
پارسا، خسرو. (1380). جامعه انفورماتیک و سرمایه داری؛ واقعیت و اسطوره. تهران: نشر آگاه.
ریمر، متیو. (1387). «فئودالیسم اطلاعاتی، مالکیت اقتصاد دانش در دستان کیست؟». مجله سیاحت غرب. شماره 61.
عسگریان حقیقی، داود. (1389). «اقتصاد دانش پایه، پایه اقتصاد هزاره سوم». مجله تدبیر. شماره 101. 49-46.
عظیمی، ناصر. (1387). «اقتصاددانش‌محور درکشوهای جنوب شرقی آسیا». مجله رهیافت. شماره 43. 42-32.
کلاهی، افشین. (1393). «اقتصاد دانش بنیان، بایدها و نبایدها». نامه اتاق بازرگانی. شماره 89.
مارکس، کارل. (1378). گروندریسه: مبانی نقد اقتصاد سیاسی. ترجمه: باقر پرهام و احمد تدین. تهران: نشر آگاه.
مارکس، کارل. (1386). سرمایه. ترجمه: ایرج اسکندری. ج 2و1. تهران: نشر فردوس.
معمارنژاد، عباس. (1384). «اقتصاد دانش بنیان، الزامات، نماگرها، موقعیت ایران، چالش‌ها و راهکارها». مجله اقتصاد و تجارت نوین. شماره 1.
معمارنژاد، عباس. (1389). «خورشید دانش، افق اقتصاد». هفته نامه اقتصاد و دارایی. شماره 313.

References

Becker, Gary. (1964). Human Capital; with special Reference to Education. U.  of Chicago Press.
Bell, D. The coming of post-industrial society: A venter of social forecasting.  NY: 1973. 1. Baudrillard J.
Christian, Fuchs. (2009). A Contribution to the Critique of the Political Economy of Transnational Informational Capitalism. RETHINKING MARXISM, VOLUME 21 NUMBER 3.
Dyker, David. A. Rodosevic Slavo. (2000). Economic Fundamentals of the Knowledge Society Effects Normative Governance. International sociology, Vol. 15, No.2, 151-79.
Heesang, Jeon. (2011). The Value and Price of Information Commodities: An Assessment of the South Korean Controversy. Paul Zarembka, Radhika Desai. in (Ed.), Revitalizing Marxist Theory for Today's Capitalism (Research in Political Economy, Volume 27). Emerald Group Publishing Limited, pp. 191 – 222.
Ledesdorff, Loet. (2000b). A Triple Helix of University- industry- government Relations. The Journal of Science & Health Policy, 1, PP. 43-48.
Leydesdorff, L. & Etzkowitz, H. (2001). The Transformation of University- industry- government Relations. Electronic Jornal of Sociology, 5(4), (2001a). Available online at: http://www.sociology.org/content/vo1005.004/th.html.
Malhotra. A. and S. Rajagopalan. (2001). Have US Manufacturing Inventories Really Decreased? An Empirical Study. Manufacturing and Service operations Management, vol.3, PP 14-24.
OECD. (2000c). Education at a Glance: OECD Indicators, CERI, Paris.
OECD. (2000e). Knowledge Management in the Learning Society, CERI, Paris.
OECD. (1996). The Knowledge-based Economy. Paris.
Osterman, P. (1995). Skill, Training and Work Organization in American Establishments. Industrial Relations, Vol. 34, No 2.
Powell, W. W., & Snellman, K. (2004). The knowledge economy. Annu. Rev. sociol , 30, 199-220.
Schumpeter, J. (1911). Theory of Economic Development. Harvard University Press.
Smith, A. (1776, 1976). An Inquiry into the Nature and Cause of the Wealth of Nations. University of Milan, Working Paper, No 136.
Smulders, J. & L. Bretscchger. (2007). Sustainable Use of Resources and Economic Dynamics. Journal of Environmental & Resource Economics, Vol. 36, PP. 1-13.
Sporer, Zelijka. (2004). Knowledge-Based Economy and Social Capital in Central and Eastern Countries, Vol. 42, No 6, November- December 2004. PP 39-91.
Stiglits, J. (1998), “Towards a New Paradigm for Development”, UNCTAD.
Therborn, G. (2000), Globalization, Dimensions, Historical waves, Regional