جامعه‌پذیری بین‌المللی، بایستة کشورداری اقتصادیِ توسعه نمونه‌پژوهی: ایران

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم سیاسی، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

2 دانشیار گروه علوم سیاسی، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

3 استادیار گروه علوم سیاسی، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

چکیده

کشورداری اقتصادی به‌‌مثابة بهره‌‌گیری از ابزارهای اقتصادی بین‌‌المللی در تحقق اهداف راه‌بردیِ دولت‌‌ها مفهومی جدید در مطالعات اقتصادیِ سیاست خارجی است. تاکنون ره‌یافت‌‌های ماتریالیستی این حوزه را بررسی کرده‌‌اند. این پژوهش‌‌ها با پیونددادن ابزارهای اقتصادی با سیاست، قدرت سخت، بقا، و امنیت حوزة نظری کشورداری اقتصادی را گسترش داده‌‌اند. با تأکید آنان بر نقش عناصر مادی و اهداف سیاسی در به‌‌کارگیری ابزارهای اقتصادی، کشورداری اقتصادی به «سیاست قدرت»، «ره‌یافتی ماتریالیستی»، و ابزار تحلیل رقابت منفی قدرت‌‌های بزرگ و روابط تحکُمی آنان با دولت‌‌های در‌حال‌توسعه تقلیل یافته است. کشورداری اقتصادیِ سنتی و رئالیستی فاقد ظرفیت کاربست برای کشورهای درحال‌توسعه و مطالعة نقش عناصر اجتماعی در تحلیل سیاست خارجی و توسعه است. درصورتی‌‌که کشورداری اقتصادی و جامعه‌پذیری بین‌المللی از ابزارهای مهم توسعه تلقی می‌‌شوند. این مقاله[i] درصدد پیوند کشورداری اقتصادی با «سیاست توسعه» و «ره‌یافت اجتماعیِ» سیاست خارجی است. پرسمان اصلی بدین شرح است: عوامل مؤثر در موفقیت کشورهای در‌حال‌توسعه در به‌کارگیری ابزارهای اقتصادی بین‌المللی چیست؟ از لوازم بهره‌‌گیری از ابزارهای اقتصادی بین‌‌المللی نوع هویت و جامعه‌‌پذیری دولت است. دولت‌‌های درحال‌‌توسعه با تغییر هویت خودمحور به هویت جمعی در فرایند جامعه‌‌پذیری بین‌‌المللی، مشروعیت و زمینة معرفتیِ بهره‌‌گیری از منابع اقتصادیِ فراملی را فراهم می‌‌آورند. بنابراین، امکان موفقیت دولت‌‌های جامعه‌‌ستیزِ بین‌‌المللی در کشورداری اقتصادی و توسعه ضعیف است. در «قرائت توسعه‌ای و اجتماعی» تقلیل‌‌گرایی رئالیستی و موضع تحکُمی ادبیات کشورداری اقتصادی رفع می‌شود و قابل‌کاربست برای کشورهای درحال‌‌توسعه خواهد بود. مرکز ثقل تحولات معاصر کشورداریِ ایران منازعه بر سر استفاده از ابزارهای اقتصادی توسعه و درونی‌‌سازی هنجارهای بین‌‌المللی بوده است. هویت غیرجمعیِ دولت و ساختارها و نهادهای جامعه‌ستیز بین‌المللی از موانع توسعه و کشورداری اقتصادی در جمهوری اسلامی ایران بوده‌‌اند.



[i]. این مقاله برگرفته از رساله است.

کلیدواژه‌ها


باقری دولت‌‌آبادی، علی و محسن شفیعی سیف‌‌آبادی (1393)، از هاشمی تا روحانی: بررسی سیاست خارجی ایران در پرتو نظریة سازه‌‌انگاری، تهران: تیسا.
بوزان، باری (1388)، از جامعة بین‌‌الملل تا جامعة جهانی، ترجمة محمدعلی قاسمی، تهران: پژوهشکدة مطالعات راه‌بردی.
پورآخوندی، نادر (1395)، جامعه‌‌پذیری در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران (1368-1392)، رسالة دکتری، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکدة حقوق و علوم سیاسی، تهران.
صحرایی، علیرضا (1390)، درآمدی بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران از 1979 تا 2005 (با تأکید بر ایدئولوژی سیاسی)، تهران: سخن‌‌گستر.
فوران، جان (1386)، مقاومت شکننده: تاریخ تحولات اجتماعی ایران، ترجمة احمد تدین، تهران: مؤسسة خدمات فرهنگی رسا.
قنبرلو، عبدالله (1392)، «تعامل استراتژی اقتصادی و سیاست خارجی در ایران معاصر»، جستارهای سیاسی معاصر، س 4، ش 3.
قهرمان‌‌پور، رحمان (1394)، هویت و سیاست خارجی در ایران و خاورمیانه، تهران: روزنه.
کازرانی، سعید (1381)، تأثیر سیاست‌‌های نوسازی بر سیاست خارجی ایران در قرن نوزدهم، رسالة دکتری، گروه علوم سیاسی، دانشکدة حقوق و علوم سیاسی، گروه علوم سیاسی، دانشگاه تهران.
ماستاندانو، مایکل (1396)، «کشورداری اقتصادی»، در سیاست خارجی: نظریه‌‌ها، بازیگران، و موارد مطالعاتی، ج 2، ترجمة امیرمحمد حاج‌‌یوسفی و همکاران، تهران: سمت.
نقیب‌‌زاده، احمد (1381)، تأثیر فرهنگ ملی بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: وزارت امور خارجه.
 References
Bailey, Norman A. (2015), “Understanding Economic Statecraftˮ, The International Economy (Summer).
Baldwin, David Allen (1985), Economic Statecraft, UK: Princeton University Press.
Blanchard, Jean-Marc F. et al (2007), “The Political Economy of National Security: Economic Statecraft, Interdependence, and International Conflictˮ, Security Studies, vol. 9, Issue. 1-2.
Blanchard, Jean-Marc F. and Norrin M. Ripsma (2007), “Asking the Right Question: When do Economic Sanctions Work Bestˮ? Security Studies, vol. 9, Issue. 1-2.
Blanchard, Jean-Marc F. and Norrin M. Ripsman (2008), “A Political Theory of Economic Statecraftˮ, Foreign Policy Analysis, vol. 4.
Boute, Anatole (2019), “Economy Statecraft and Investment Arbitrationˮ, University of Pennsylvania Journal of International Law,vol. 40: 2.
Cain, Frank (2007), Economic Statecraft during the Cold War: European Responses to the US Trade Embargo, New York: Routledge.
Chheang, Vannarith (2018), “China’s Economic Statecraft in Southeast Asiaˮ, Yusof Ishak Institute, no. 45.
Connolly, Richard (2018), Russia's Response to Sanctions: How Western Economic Statecraft is Reshaping Political Economy in Russia, New York: Cambridge University Press.
Dobson, Alan P. (2002), US Economic Statecraft for Survival 1933-1991: of Sanctions, Embargoes and Economic Warfare, London and New York: Routledge.
Kaplan, Morton A. (1952), “An Introduction to the Strategy of Statecraftˮ, World Politics, vol. 4. Issue 04.
Kelton, Maryanne (2008), “US Economic Statecraft in East Asia1ˮ, International Relations of the Asia-Pacific, vol. 8, no. 2.
Li, Mingjiang (2017), China's Economic Statecraft: Co-optation, Cooperation, and Coercion, Singapore: World Politics.
Malmgren, Karen Philippa (1991), Economic Statecraft: United States Antidumping and Countervailing, Ph.D. Thesis in International Relations at The London School of Economics and Political Science, University of London.
Mandaville, Peter and Shadi Hamid (2018), “Islam as Statecraft: How Governments Use Religion on Foreign Policyˮ, The Brookings Institution (November).
Mastanduno, Michael (1998), “Economics and Security in Statecraft and Scholarshipˮ, International Organization, vol. 52, no. 4.
Mastanduno, Michael (1999), “Economic Statecraft, Interdependence, and National Security: Agendas for Researchˮ, Security Studies, vol. 9, Issue. 1-2.
Michael Barnett and Martha Finnemore (1999), “The Politics, Power, and Pathologies of International Organizationsˮ, International Organization, vol. 53, no. 4.
Norris, William J. (2010), Economic Statecraft: The Use of Commercial Actors in China's Grand Strategy, Ph.D. Thesis, the Department of Political Science of the Massachusetts Institute of Technology.
Okano-Heijmans, Maaike (2011), “Conceptualizing Economic Diplomacy: The Crossroads of International Relations, Economics, IPE and Diplomatic Studiesˮ, The Hague Journal of Diplomacy, vol. 6, Issue. 1-2.
Ravich, Samantha F. (2015), Cyber-Enabled Economic Warfare: An Evolving Challenge, Washington: Hudson Institute.
Ross, Dennis (2008), “Statecraft in the Middle Eastˮ, The Washington Quarterly, vol. 31, no. 3.
Urdinez, Francisco et al. (2016), “Chinese Economic Statecraft and U.S. Hegemony in Latin America: An Empirical Analysis, 2003-2014ˮ, Latin American Politics & Society, vol. 58, Issue. 4.
Wendt, Alexander (1992), “Anarchy is what States Make of it: The Social Construction of Power Politicsˮ, International Organization, vol. 46, no. 2.
Wendt, Alexander (1994), “Collective Identity Formation and the International Stateˮ, The American Political Science Review, vol. 88, no. 2.
Wigell, Mikael and Ana Soliz Landivar (2018), “China’s Economic Statecraft in Latin America: Geostrategic Implications for the United Statesˮ, in: Mikael Wigell, Sören Scholvin and Mika Aaltola, Geo-Economics and Power Politics in the 21st Century: The Revival of Economic Statecraft, New York: Routledge.
Wigell, Mikael et al. (2019), Geo-Economics and Power Politics in the 21st Century: The Revival of Economic Statecraft, New York: Routledge.
Xiaotong, Zhang and James Keith (2017), “From Wealth to Power: China's New Economic Statecraftˮ, The Washington Quarterly, vol. 40, no. 1.
Yang, Yi Edward (2019), Challenges to China's Economic Statecraft: A Global Perspective (Challenges Facing Chinese Political Development), London: Lexington Books.
Zhang, Shu Guang (2014), Beijing's Economic Statecraft during the Cold War, 1949-1991 Hardcover, Washington: Woodrow Wilson Center Press.