اقتباس از مرکز و خیزش از پیرامون: مزیت عقب‌ماندگی، انتقال تکنولوژی، و صنعتی‌شدن چین

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه علوم سیاسی، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران.

چکیده

درپی انقلاب صنعتی در انگلستان و رشد کشورهای صنعتی، چین به کشوری عقب‌مانده در پیرامون تمدن مدرن بدل شد و اکنون در میانة انتقال از پیرامون به جمع کشورهای توسعه‌یافتة صنعتی است. این مقاله واقعیت این انتقال بزرگ از چشم‌انداز نظریة مزیت‌های عقب‌ماندگی گرشنکرون را بررسی می‌کند. طبق این نظریه هنگامی‌که ارادة سیاسی در رهبران جاماندگان از روندهای توسعه‌یافتگی صنعتی برای جبران عقب‌ماندگی‌ها شکل بگیرد، این دیررسیدگان ظرفیت وسیع و مشوق‌های نیرومندی برای یادگیری رویه‌های موفق و تکنولوژی‌ها و ابداعات کشورهای پیش‌رو دارند. آن‌ها از مزیت‌های بزرگ عقب‌ماندگی برخوردارند. از‌جملة این مزیت‌ها دست‌رسی به ظرفیت‌های تکنولوژیکی است که دولت‌های پیش‌رو طی چندین قرن برای کسب آن‌ها هزینه‌های سنگین تحقیق، توسعه، سعی، خطا، و ... را متحمل شده‌اند، اما دولت‌های به‌جامانده می‌توانند بدون پرداخت این هزینه‌ها و در بازة زمانی کوتاه‌تری با اتخاذ سیاست‌های صحیح این تکنولوژی‌ها را انتقال دهند و رشد شتابان‌تری در روند صنعتی‌شدن داشته باشند. همان‌طور‌که در این مقاله توضیح داده شده، این تحول در چین رخ داده است. چین از سال 1978 م برای تبدیل این مزیت و ظرفیت نهفته به مزیتی اقتصادی در مسیر هم‌طراز‌شدن با آمریکا، درجایگاه پیشرفته‌ترین اقتصاد بزرگ صنعتی، بر انتقال تکنولوژی متمرکز شده است. چین هنوز در مقایسه با آمریکا عقب‌‌ است، اما این شکاف را کاهش داده و به سرحد نوآوری نزدیک شده است. بنابراین، دیگر نمی‌تواند با قاپیدن و اقتباس تکنولوژی‌های ارزان از ایالات متحده رشد شتابان گذشته را داشته باشد و می‌بایست دیگر هزینه‌های سنگین تحقیق و توسعه در نوآوری‌ها را خودش تقبل کند. بنابراین، نرخ رشد اقتصادی‌اش از میانگین چهار دهة گذشته کم‌تر خواهد بود. دلالت این یافته‌ها برای ایران ضرورت شکل‌گیری اراده‌ای در متنفذترین الیت‌های سیاسی برای پر‌کردن شکاف تکنولوژی با دولت‌‌های پیش‌رو است.

کلیدواژه‌ها


بهرامی مقدم، سجاد (1397)، «مواجهة چین و غرب مدرن، امتناع، یادگیری و دگرگونی»، پژوهش‌های روابط بین‌الملل، دورة هشتم، ش 1، پیاپی 27.
زکریا، فرید (1398)، از ثروت به قدرت، ریشه‌های نامتعارف نقش جهانی آمریکا، ترجمة نجف شیخ‌سرایی، محسن توکلیان، و حسین‌علی یارخی، تهران: روزنه.
عجم اوغلو، دارون، دیوید لیبسون، و جان لیست (1397)، کلیات علم اقتصاد، ترجمة سید‌علیرضا بهشتی شیرازی و محمدحسین نعیمی‌پور، تهران: روزنه.
گیلپین، رابرت (1398)، جنگ و تغییر در سیاست جهان، ترجمة سجاد بهرامی مقدم، تهران: مخاطب.
 References
Atkinson, R. D. and C. Foot (2019), “Is China Catching Up to the United States in Innovation?ˮ, Information Technology and Innovation Foundation.
Bowles, P. and G. White (2019), The Political Economy of China's Financial Reforms: Finance in Late Development, Routledge.
Buzan, B. and G. Lawson (2015), The Global Transformation: History, Modernity and the Making of International Relations, vol. 135, Cambridge University Press.
Deng, Y. (2011), Ancient Chinese Inventions, Cambridge University Press.
Elvin, Mark (1973), The Pattern of the Chinese Past: A Social and Economic Interpretation, Stanford University Press
Feenstra, R. C. and A. Sasahara (2018), “The ‘China Shock,’Exports and US Employment: A Global Input-Output Analysisˮ, Review of International Economics, 26(5).
Gavin, Weightman (2007), The Industrial Revolutionaries: The Making of the Modern World, 1776-1914, New York: Grove Press.
Gerschenkron, A. (1962), Economic Backwardness in Historical Perspective: a Book of Essays (no. 330.947 G381), Cambridge, MA: Belknap Press of Harvard University Press.
Glaser, B. S. (2019), “Made in China 2025 and the Future of American Industryˮ, Center for Strategic International Studies.
Hannas, W. C. and D. K. Tatlow (eds.). (2020), China's Quest for Foreign Technology: Beyond Espionage, Routledge.
Howell, S. T. (2018), Joint Ventures and Technology Adoption: A Chinese Industrial Policy that Backfired, Research Policy, 47(8).
Jiang, K. et al. (2018), International Joint Ventures and Internal vs. External Technology Transfer: Evidence from China, no. w24455, National Bureau of Economic Research.
Kolodko, G. W. (2020), China and the Future of Globalization: The Political Economy of China's Rise, Bloomsbury.
Manyika, J., W. H. McRaven, and A. Segal (2019), Innovation and National Security: Keeping Our Edge, Council on Foreign Relations.
Ming, W. X. and Z. Xing (1999), “A New Strategy of Technology Transfer to Chinaˮ, International Journal of Operations & Production Management.
Naughton, B. (2019), “China’s International Political Economy-the Changing Economic Contextˮ, in: Handbook on the International Political Economy of China, Edward Elgar.
O’Connor, S. (2019), “How Chinese Companies Facilitate Technology Transfer from the United Statesˮ, US-China Economic and Security Review Commission Staff Research Report.
Oman, Charles (1924), A History of the Art of War in the Middle Ages, vol. 2, Methuen & Company Limited.
Prud'homme, D. (2019), “Reform of China’s ‘Forced’Technology Transfer Policiesˮ, University of Oxford Law Faculty’s OBLB.
Prud'homme, D., M. von Zedtwitz, J. J. Thraen, M. and Bader (2018), “Forced Technology Transfer”, Policies: Workings in China and Strategic Implicationsˮ, Technological Forecasting and Social Change, 134.
Rosenberg, J. and C. Boyle (2019), “Understanding 2016: China, Brexit and Trump in the History of Uneven and Combined Developmentˮ, Journal of Historical Sociology, 32(1).
Selwyn, B. (2011), “Trotsky, Gerschenkron and the Political Economy of late Capitalist Developmentˮ, Economy and Society, 40(3).
Shen, Y. et al. (2020), “Sustainable Total Factor Productivity Growth: The Case of Chinaˮ, Journal of Cleaner Production, 256, 120727.
Sit, V. F. (1988), “China's Export-Oriented Open Areas: The Export Processing Zone Conceptˮ, Asian Survey.
Stephen, Brent (2019), “The Secret of Their Success, How China Rode the Foreign Technology Waveˮ, American Interest Magazine, Published on: October 22, 2019.
Vogel, E. F. (2011), Deng Xiaoping and the Transformation of China, vol. 10, Belknap Press of Harvard University Press.
Walsh, K. A. (1999), “U.S. Commercial Technology Transfers to the People’s Republic of Chinaˮ, A Report to the Office of Strategic Industries and Economic Security, Bureau of Export Administration: <www.bis.doc.gov>.
Wang, S. (1999), The Political Economy of Uneven Development: The Case of China, ME Sharpe.
Wedeman, A. H. (2003), From Mao to Market: Rent Seeking, Local Protectionism, and Marketization in China, Cambridge University Press.
William, Rosen (2010), The Most Powerful Idea in the World: A Story of Steam, Industry, and Invention,New York: Random House.
Yueh, L. and J. Van Reenen (2012), “Why Has China Grown so Fast?ˮ, The Role of International Technology Transfer.
Zenglein, M. J. and A. Holzmann (2019), “Evolving Made in China 2025: China’s Industrial Policy in the Quest for Global Tech Leadershipˮ, MERICS Papers on China, (8), 2019-07.
Zhou, W., H. Jiang, Q. and Kong (2019), “Technology Transfer under China’s Foreign Investment Regime: Does the WTO Provide a Solution?ˮ, Forthcoming (2020), 54(3).