جنبش‌های زیست‌محیطی در اقتصادهای سیاسی کنونی با تمرکز بر نظریۀ انقلاب خاموش

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

استاد گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

چکیده

امروزه یکی از مهم‌ترین زمینه‌های مبارزۀ سیاسی، عرصه «کیفیت زندگی» و چالش‌های اجتماعی همچون آلاینده‌ها و تهدیدهای زیست‌محیطی است که درجای خود بر پیوند جدی «امر اجتماعی» با «امر سیاسی» تاثیرگذار است. در این پژوهش، نگارنده با روش پژوهش تحلیلی- نظری و کمک گرفتن از شواهد تجربی در صدد پاسخ به این پرسش است: مهم‌ترین عوامل مؤثر بر گسترش، فراگیری و جهانی شدن جنبش‌ها و اعتراضات زیست‌محیطی در چند دهۀ اخیر به‌ویژه در کشورهای پیشرفته و صنعتی غرب چه بوده است؟ مهم‌ترین عوامل در این ارتباط (فرضیه) عبارتند از: وقوع انقلاب خاموش یا گرایش نسل‌های جدید، جوانان و شهروندان به ارزش‌های فرامادی، آگاهی فزاینده نسبت به خطرات و تهدیدکننده‌های محیط زیست، کم‌توجهی و عدم پاسخگویی حکومت‌ها، توسعه و صنعتی شدن بی‌توجه یا کم توجه به اخلاق زیست‌محیطی، اطلاع‌رسانی و هویت‌سازی در شبکه‌های اجتماعی سایبری و جامعه مدنی جهانی برای همراه‌سازی افکار عمومی در اعتراضات. بر اساس مطالعات کمّی- تجربی انجام شده و پیمایش‌های ارزشی جهانی، این مطالعه به این یافتۀ کلی رسید که امروزه جنبش‌های اجتماعی و گروه‌های سبز به‌مثابه مهم‌ترین چالشگران حکومت‌ها و بسیج کننده‌های معترضان در دو ساحت پراتیکی- مبارزاتی و ساحت فکری- نگرشی برای پیشبرد اهداف، پاسخگوسازی حکومت‌ها و شرکت‌ها و جهانی‌سازی گفتمان و اخلاق زیست‌محیطی در «سطح حهانی» هستند که بارزترین و فراگیرترین تجلی آن، اعتراضات چندین میلیونی در سپتامبر 2019 در جهان بود.

کلیدواژه‌ها


اینگلهارت، رونالد و ولزل، کریستین (1373). نوسازی، تغییر فرهنگی و دموکراسی، ترجمه یعقوب احمدی، تهران: کویر.
اینگلهارت، رونالد (1373). تحول فرهنگی در جامعۀ پیشرفتۀ صنعتی، ترجمه مریم وتر، تهران: کویر.
بابا اوغلی، محمود (1392)، «بررسی اجمالی بحران محیط زیست در ایران حول محور آلودگی هوا و تخریب منابع آب». مجله اقتصادی، شماره 6-5، مرداد و شهریور.
بک، اولریش (1392). جامعه در مخاطرۀ جهانی، ترجمه محمدرضا مهدی­زاده، تهران: کویر.
راسخی، سعید و همکارن (1395). «ارتباط کارایی اقتصادی و کارایی زیست­ محیطی، شواهد جدید برای کشورهای درحال توسعه و توسعه ­یافته». فصلنامه پژوهش­ های سیاسی و اقتصادی، سال 24، شماره 78، تابستان.
ریتزر، جورج و گودمن، داگلاس جی. (1393)، نظریۀ جامعه­ شناسی مدرن، ترجمه خلیل میرزایی و عباس لطفی ­زاده، تهران: جامعه ­شناسان.
سردارنیا، خلیل اله (1398). «واکاوی تحلیل طبقاتی از منظر نظریه ­های سیاست خیابان و خرده­ سیاست در بستر جهانی شدن». دو فصلنامه مطالعات اقتصادی سیاسی بین ­الملل، دوره دوم، شماره 2.
سلیمان­پور عمران، محبوبه و همکاران (1396). «جهانی شدن، سیاست و سواد زیست­ محیطی». فصلنامه محیط زیست، شماره 58، زمستان.
عبدی، زینب (1394). «نقش و کارکرد رسانه ­های جمعی در طرح مسایل زیست­ محیطی»، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال چهاردهم، شماره 55.
کاویانی ­راد، مراد (1388). « بوم­ شناسی سیاسی». فصلنامه مطالعات راهبردی، سال دوازدهم، شماره 3، پاییز.
کشاورزی، سعید و همکاران(1396). «ارزیابی تأثیر رسانه ­های مختلف بر میزان مشارکت عمومی در جنبش­ های محیط زیستی: مورد جنبش رفتگران طبیعت ایران». مطالعات راهبردی سیاست­گذاری عمومی، دوره 7، شماره 25، زمستان.
گیدنز، آنتونی (1390). جامعه ­شناسی، ترجمه حسین چاوشیان، چاپ ششم، تهران: نی.
گیدنز، آنتونی (1378). تجدد و تشخص: جامعه و هویت شخصی در عصر جدید، ترجمه ناصر موفقیان، تهران: نی.
مشیرزاده، حمیرا و هاشمی، سیده فاطمه (1392). «نقش جنبش­های فراملی در تدبیر جهانی امور زیست ­محیطی». فصلنامه سیاست، دوره 43، شماره 1، بهار.
مصلی­نژاد، عباس (1387). «بررسی جنبه ­های مختلف امنیت زیست ­محیطی با رویکرد انتقادی». مجله محیط­ شناسی، سال 34، شماره 46، تابستان.
موفه، شانتال (1391). درباره امر سیاسی، ترجمه منصور انصاری، تهران: رخداد نو.
وبستر، فرانک (1382). نظریه‌های جامعه اطلاعاتی، ترجمه مهدی داوودی، تهران: وزارت خارجه.
نمازی، ایران و ملایی، اعظم (1395). «ناپایداری­های زیست­ محیطی و چالش ­های سیاست­گذاری مدیریتی و فرهنگی، مطالعه مقایسه­ ای ایران، ترکیه و عربستان». فصلنامه علوم سیاسی، شماره 37، زمستان.
References
Abdy, Z. (2015). “The Role and Function of Mass Media in Raising of Environmental Problems”.                                                                                                                                                                Social Welfare Quarterly, no. 55. (In Persian)
Andrews, K. & Caren, N. (2010). “Making the News, Movements, Organizations, Media Attention   and the Public Agenda”. American Sociological Review, 75(6).
Babaoghli, M. (2013). “Cursory Study of Environmental Crisis in Iran in Scope of Air Pollution and Demolition of Water Sources”. Economic Journal, no. 5-6. (In Persian)
Brechin, S. (2008). “Exploring Environmental Values Cross- Nationally”. International Studies Review, vol.10.
Brilliants, A. B. & Fernandez, M. T. (2011). “Good Governance, Social Quality and Active Citizenship in Philippine”. International Journal of Social Quality, 1 (2).
Clements, B. (2012). “The Sociological and Attitudinal Bases of Environmentally- Related Belief and Behavior in Britain”, Environmental Politics, 21(6).
Dalton, R. J. (2005). “The Greening of the Global Cross-National Levels of Environmental Group Membership”, Environmental Politics, 14 (4).
Dalton, R. J. (2015). “Waxing or Waning? The Changing Patterns of Environmental Activism”, Environmental Politics, 24 (4).
David, I & Pinto, Gabriela. A. (2017). “The Gezi Protests & the Europeanization of the Turkish Public Sphere”, Journal of Civil Society, 13(3).
Dell, K. (2002). “Participatory Environmentalism, The Forth Wave?”, Presented in Annual Meeting of the American Political Science Association, Boston, Massachusetts, August, 27 September.
Diaz, A. A. & et.al. (2010). “The Politics of Happiness”, The Journal of Politics, 72 (3).
Frey, R. S & Al-Rumi, A. (1999). “Political Democracy and the Physical Quality of Life, TheCross-National Evidences”, Social Indicators Research, 47 (1).
Giddens, A. (1999). Modernity and Identity, Society and Individual Identity in New Age, Translated By Movaffagheyan, N, Tehran: Ney Publication. (In Persian)
Giddens, A. (2011). Sociology, Translated By Cahavesian, H., Tehran: Ney Publication. (In Persian)
Holdo, M. (2019). “Sincerity as Strategy: Green Movements and the Problem of Reconciling of Deliberative and Instrumental Action”, Environmental Politics, 28 (4).
Inglehart, R & welzel, C. (1994). Modernization, Cultural Changes and Democracy, translated By Yaghoob Ahmadi, Tehran: Kavir Publication. (In Persian)
Inglehart, R. (1994). Cultural Changes in Advanced Industrial Society, Translated By Maryam Vatar, Tehran: Kavir Publication. (In Persian)
Inglehart, R. (1988). "The Renaissance of Political Culture". American Political Science Review, 82 (4).
Inoguchi, T. (2014). “Introduction to Special Issues, Quality of Life and Environmentalism in ASEAN”, Japanese Journal of Political Science, 15 (2).
Jessop, B. (2010). “Redesigning the State, Reorienting State Power and Rethinking the State”, in in K.T. leicht&J.C.Jenkins (eds), Hand Book of politics Politics and State and Society in Global Perspective, New York, springer publications.
Kavianirad, M. (2009). “Political Ecology”, Strategic Studies Quarterly, Fall, no. 3. (In Persian)
Keles, R. (2012). “The Quality of Life and the Environment”. Social & Behavioral Sciences, vol. 35.
Keshavarzi, S. & Others. (2017). “Evaluation of Various Medias on Public Participation in Environmental Movements”. Strategic Studies in Public Policymaking, Winter, no. 25. (In Persian)
Mosallanejad, A. (1998). “The Study of Various Problems Environmental Security Bu Critical Approach”. Summer, no. 46. (In Persian)
Moshirzadeh, H. (2013). “The Role of Transnational Movements in Environmental Global Spiculation”, Spring, 43 (1). (In Persian)
Muffe, Ch. (2002). About The Political, Translated By Ansari, M., Tehran: Rokhdadenow Publication. (In Persian)
Namazi, I & Mollayi, A. (2016), “Environmental Transience and Challenges of Cultural & Management Policy Making: Comparative Study of Iran, Turkey and Saudi Arabia’, Political Sciences Quarterly, Winter, no.37. (In Persian)
Noll, H. H. (2001). “Sociological Indicators and Quality of Life Research”.  <http://www.ccsd.ca/pubs/2001/si/sra-543.pdf>.
Quastel, N. (2016), “Ecological Political Economy: Toward a Strategic- Relational Approach”. Review of Political Economy, 28 (3).
Rasekhi, S. and Others. (2016). “ Relationship Between Economic Efficiency and Environmental Efficiency in Developing and Developed Countries”, Economic & Political Research Quarterly, Summer, no. 78. (In Persian)
Renn, O. & et.al. (2011). “Social Indicators”.OECD, <www.eu-vri.edu>.
Ritzer, G. & Goodman, D.  (2014). Modern Sociological Theory, Translated By Mirrzayi, K. & Lotfi, A, Tehran: Jameashenasan Publication. (In Persian)
Sardarnia, Kh. (2019). “Reappraisal of Class Analysis by Perspective of the Theories of Street Politics and Sub Politics in the Field of Globalization”. Biannual Journal of International Political Economy Studies, no. 2. (In Persian)
Soleimanpour, M. & Others. (2017). “Globalization, Politics and Environmental Literacy”. Environment Quarterly, Winter, no.58. (In Persian)
Streimilsiene, D. (2015). “Environmental Indicators for Assessment of Quality of Life”, Intellectual Economics, vol. 9.
Ulrich, B. (2013). World Risks Society, Translated By M. Mahdizadeh, Tehran: Kavir Publication. (In Persian)
Webster, F. (2003). Information Society Theories, Translated By Davoodi, M., Tehran: Foreign Minister Publication. (In Persian)
Yonk, R M. (2011). The Political Impact of Quality of Life. PH. D Dissertation in Political Science, George State University.                          
Ziniel. C. & Bradley, T. (2018). “Greening SMEs and the New Wave of the Environmental Social Movement”, International Journal of Social Quality, 8 (2).