مدیریت آب رودخانه‌های مرزی غرب ایران و تأثیر آن بر تعاملات اقتصاد سیاسی ایران و عراق (مطالعة موردی طرح سامانة گرمسیری)

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم سیاسی، گروه علوم سیاسی، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران.

2 استادیار علوم سیاسی، گروه علوم سیاسی، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران.

3 استادیار علوم سیاسی ، گروه علوم سیاسی، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران.

چکیده

تغییرات آب ‎وهوایی، افزایش جمعیت، رشد و توسعة صنایع و استفادة نامناسب از منابع آب موجود، باعث شده که بحران آب و چالش های امنیتی ناشی از آن به یکی از مهم‌ترین موضوعات امروز جامعة جهانی تبدیل شود. در چنین شرایطی توجّه روزافزون به وضعیت رودخانه های مرزی، اهمّیت فزاینده‎ای پیدا می ‎کند و این مسئله باعث افزایش مشاجرات و منازعات هیدروپلیتیکی میان کشورها شده است. کشور ایران به واسطة داشتن رودخانه های مرزی مشترک از این قاعده مستثنا نیست؛ بنابراین چند سالی است که برنامه ‎ریزی برای مدیریت و بهره وری بیشتر از منابع آب رودخانه های مرزی خود را آغاز نموده است. یکی از این برنامه ها، طرح موسوم به «سامانة گرمسیری غرب کشور» است. هدف پژوهش حاضر شناسایی تهدیدها و آسیب های ناشی از کاهش آب‌های ورودی به خاک عراق پس از اجرای این طرح با استفاده از مفهوم موسع امنیت در مکتب کپنهاک است. پرسش اصلی پژوهش عبارت است از «مدیریت آب رودخانه های مرزی غرب کشور موسوم به طرح سامانة گرمسیری چگونه مناسبات اقتصادی، سیاسی و امنیتی دو کشور ایران و عراق را تحت تأثیر قرار می‌دهد؟» در نوشتار پیش رو از روش توصیفی – تحلیلی استفاده شده و گردآوری اطّلاعات و داده ها با مشاهدة میدانی، مصاحبه، اسناد و اینترنت انجام گرفته است. فرضیة اصلی پژوهش این است که «مدیریت آب رودخانه‌های مرزی و اجرای طرح‌های بزرگ آبی غرب کشور موجب تنش و منازعة سیاسی امنیتی و برهم‎خوردن تعاملات اقتصادی بین دو کشور ایران و عراق می‌گردد.» شواهد حکایت از آن دارد که اجرای این پروژه باعث توسعه و امنیت پایدار و جلوگیری از مهاجرت ساکنان مناطق مرزی می‌شود، امّا برای جلوگیری از تهدیدهای احتمالی اقتصادی و سیاسی امنیتی ناشی از کاهش آب ورودی به کشور عراق و همچنین انتقال آب بین حوضه‌ای باید تمهیدات و تدابیر لازم از سوی دستگاه دیپلماسی و دیگر نهادها و سازمان‌های مربوطه به عمل آید که در پایان پیشنهاد‌هایی در این مورد ارائه شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آدمی، علی (1391)، بحران بحرین و امنیت منطقه ای جمهوری اسلامی ایران، فصلنامة راهبری، 62: 141-168.
آذرشب، محمدتقی؛ نجم آبادی، مرتضی و بخشی قلیایی، رامین (1396)، جایگاه امنیت در مکتب کپنهاک: چارچوبی برای تحلیل، فصلنامة تخصصی علوم سیاسی، 13 (40)، 119- 146.
ابوطالبی، فرنوش (1395)، «آب و امنیت از دریچه سیاست»، ماهنامة الکترونیکی فراتاب، کد خبر 4051.
اخباری، محمد؛ عبدی، عطاء‎الدین و مختاریی هشی، حسین (1384)، بررسی پیامدهای انتقال آب رودخانه های مرزی به حوضه های داخلی؛ مورد رودخانة زاب کوچک، ارومیه، همایش مرز.
امیری، علی؛ مستجابی سرهنگی، حمید و محمدی اطهر، علیرضا (1393)، نقش متغیّرهای ژئوپلیتیکی در چالش مرز ایران و عراق، فصلنامة علوم و فنون مرزی، 3 (10)، 107-134.
امینی، کوروش؛ ویسی، فرزاد و محمدی، سعدی (1397)، تحلیل و تبیین اثرهای احداث سدها بر معیشت پایدار نواحی روستایی، نمونة موردی: سدّ داریان هورامان، فصلنامة مطالعات راهبری سیاست گذاری عمومی، 8 (27)، 167-176.
باشگاه خبرنگاران جوان استان کرمانشاه (1394)، سامانة گرمسیری یکی از بزرگ‌ترین پروژه‎ های تاریخ ایران، کد خبر: 5428127، 25/9/1394، بازیابی‎ شده در تاریخ 20/8/1400. https://www.ytc.news/5428I21
بوزان، باری (1379)، گفتگوی علمی: آشنایی با مکتب کپنهاک در حوزة مطالعات امنیتی، فصلنامة مطالعة راهبردی، 3 (3)، 9-15.
بوزان، باری (1389)، مردم، دولتها و هراس، ترجمة پژوهشکدة مطالعات راهبردی، تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.
پایگاه خبری انتخاب (1391)، وزیر عراقی: ایران مانع سرازیرشدن 49 رودخانة به عراق شده است، کد خبر: 74762، 8/6/1391، بازیابی‎ شده در تاریخ 22/04/1400. https://www.entekhab.ir/Fa/ news/14162
پایگاه خبری - تحلیلی پاوه ‎پرس (1394)، سیروان کرمانشاه و ایلام را سیراب میکند، کد خبر: ندارد نوشته‌شده در تاریخ 17/6/1394، بازیابی‎ شده در تاریخ 10/6/1400. قابل دسترس در آدرس اینترنتی: https://www.pavehpress.ir.
پایگاه خبری - تحلیلی پاوه‎ پرس (1396)، توضیحات ایدهپور فرماندار پاوه به شکایت هوشیار زیباری وزیر امور خارجه عراق، کد خبر: ندارد، 18/12/1396، بازیابی ‎شده در تاریخ 28/6/1400. https://www.pavehpress.ir.
پایگاه خبری سلامت نیوز (1395)، یک رود و چند کشور، کد خبر: 793996، 19/1/1395. بازیابی‎ شده در تاریخ 5/6/1397. http://Salamat.News.Com/news/179396.
پایگاه خبری طبس نیوز (1396)، بحران آب و دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران در غرب آسیا، 4/4/1396، بازیابی ‎شده در تاریخ 9/4/1397 http://www.tabasnes.ir.
جعفری ولدانی، اصغر (1376)، بررسی تاریخ اختلافات مرزی ایران و عراق، چاپ سوم، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه. 11.
جعفری ولدانی، اصغر (1388)، استفاده از منابع رودهای مرزی ایران و عراق و حقوق بین الملل، فصلنامة پژوهش حقوق عمومی، 11 (26)، 63-92.
حاجی ‎مینه، رحمت (بی­تا)، مکتب کپنهاک: مفاهیم و آموزه ها، 13.
حافظ‎نیا، محمدرضا؛ مجتهدزاده، پیروز و علیزاده، جعفر (1385)، هیدروپلیتیک هیرمند و تأثیر آن بر روابط سیاسی ایران و افغانستان، پژوهشگاه علوم انسانی و فرهنگی.
خبرگزاری ایرنا کرمانشاه (1395)، پایان یک عطش تاریخی، کد خبر 55863، 23/12/1395، بازیابی‌شده در تاریخ 20/8/1400.http://www.irna.ir/news/kerMansh- 55863.
خبرگزاری ایسنا (1396)، افتتاح بلندترین تونل انتقال آب ایران با حضور وزیر نیرو، کد خبر 69950، 8/2/1396، بازیابی ‎شده در تاریخ 20/8/1400Ir/news/kerMansh-69950.https://www.isna.
خبرگزاری صداو‎سیما (1398)، افتتاح سدهای هیروی، شهدا، ازگله و تونل نوسود، کد خبر: 2415348، 11/2/1398، بازیابی‎ شده در تاریخ 20/8/1400. https://www.iribnews.ir/008LE.
خبرگزاری فارسی (1400)، دیپلماسی آب و جنگ روایتها، شمارة 14000202000340، 4/2/1400، بازیابی‎شده در تاریخ 7/8/1400. https://www.farsnews.ir/print news/14000202000340.
دهشیری، محمدرضا و حکمت آرا، حامد (1396)، دیپلماسی آب ایران درقبال همسایگان، فصلنامة سیاست های راهبردی کلان، 6 (4)، 597-616.
ربیعی، علی (1387)، مطالعات امنیت ملّی: مقدّمه ای بر نظریة امنیت ملّی در جهان سوم، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه.
رستمی، فرزاد و نادری، مسعود (1392)، بحران کم‌آبی و گسست در امنیت ملّی، فصلنامة پژوهش های روابط بین الملل، 1، 161-191.
روزنامة اعتماد (1400)، عراق: ایران جلوی آب را بگیرد شکایت می کنیم، شمارة 5023، کد مطلب: 282108.
روزنامه آفتاب یزد (1400)، اعتراض عراق به کاهش جریان آب از ایران، کد مطلب: 195191، 17/6/1400.
روزنامه فرهیختگان (1400)، جنگ آب جدّیتر از جدال نفت، کد خبر: 53428 نوشته‌شده در تاریخ 25/1/1400.
روزنامه همشهری (1397)، بدعهدی در نیروگاه داریان، کد خبر: 27416 نوشته‌شده در تاریخ 27/5/1397.
زرگرپور، رسول (1390)، الگوی به‌هم‌پیوسته آب با تأکید بر امنیت آب، تهران: انتشارات دانشگاه دفاع ملی.
شرکت سهامی آب منطقة غرب استان کرمانشاه (1392).
شرکت مهندسی مشاور مهاب قدس (1391).
شهیدی، فروزان (1396)، اختلافهای آبی ایران و عراق: مسائل و دورنما، اندیشکدة راهبردی تبیین، 14/5/1396 کد خبر: 20361.http://tabyin center.ir/print 20361
عبداله ‎خانی، علی (1383)، نظریههای امنیت: مقدّمه ای بر طرحریزی دکترین امنیت ملّی، تهران: انتشارات مؤسّسة مطالعات تحقیقات بین المللی ایران معاصر.
عبدی، عطاء‎الله و مختاری هشی، حسین (1384)، نگاهی به فرصت ها و تهدیدهای هیدروپلیتیک ایران، مجموعه مقالات دومین کنگرة انجمن ژئوپلیتیک، تهران: انتشارات ژئوپلیتیک ایران: 194-226.
علیزاده، جعفر (1383)، هیدروپلیتیک هیرمند و تأثیر آن بر روابط سیاسی ایران و افغانستان، پایان ‎نامة کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
فغانی، حجت اله. (1378)، ابعاد سیاسی- امنیتی بحران آب در خاورمیانه، چاپ اول، تهران: وزارت امور خارجه.
کیانی، علیرضا (اردیبهشت 1396 الی مهرماه 1400)، گفتگو و نقل‌قول با: حسین آبادی، محسن، فتاحی، شهرام، برخی مقامات استانی و فرماندهان نظامی- امنیتی که به لحاظ امانت‌داری از ذکر نام آن‎ها خودداری می شود.
مجتهدزاده، پیروز (1381)، خلیج فارس، کشورها و مرزها، تهران: عطایی.
محمودی، علی؛ حسینیان، سیده نازنین و حسینیان، سیده نگار (1392)، بررسی بحران رودخانه های مرزی کشورهای ایران و عراق، دومین همایش ملّی بحران آب، دانشگاه شهرکرد. 29.
مرادیان، محسن (1391)، مبانی نظری امنیت، چاپ دوم، تهران: دانشکدة فارابی.
مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری (1397)، عراق: ارزیابی ریسک های امنیتی مرتبط با شرایط اقلیمی، گروه ترجمه، صالحی، امید و عرب یارمحمدی، جواد، کد گزارش 103-97.
مرکز پژوهش‎های مجلس شورای اسلامی (1398)، بررسی تاریخی اختلافات حقوقی ایران و عراق در مورد اروندرود.
مشاهدة میدانی و بازدید در دوره‌های قبل از تدوین مقاله: از طرح های مختلف اجراشده یا در حال اجرا سامانة گرمسیری: سدّ داریان، چشمه بل، سدّ آزادی، تونل نوسود، سدّ زاگرس، تونل بازی‌دراز، سدّ ازگله، سدّ تنکاب، سدّ گیلان غرب، سدّ شرف‎شاه سومار، سدّ کنگیر ایوان غرب، سدّ ایلام، رودخانة سیروان، الوند، تنکاب، گیلان غرب، سومار، کنجان چم، چنگوله، کانال های زهکشی، لوله‌کشی و تأسیسات آب و طر ح های آبیاری تحت فشار.
نامی، محمدحسن و محمدپور، علی (1389)، بررسی هیدروپلیتیکی حوضه های غرب کشور، مجلّة جغرافیا و توسعة ناحیه ای، (14)، 133-162.
نصری، قدیر (1384)، تأمّلی روش ‎شناختی بر مکتب بافتار منطقه ای امنیت، فصلنامة مطالعات راهبردی، (29)، 58-89.
نقشبندی، سارا و نقشبندی، نبات (1392)، دکترین های حقوق بین الملل درخصوص بهره ‎برداری از رودخانه های مرزی، اولین همایش ملّی برنامه ریزی حفاظت، حمایت از محیط زیست و توسعة پایدار، همدان (دانشکدة شهید مفتح).
نورانی، محمود (1396)، بحران آب و دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران در غرب آسیا، تهران: اندیشکدة راهبردی تبیین http://tabyin center.ir/ 19123.
نیرومندفر، فریبا و شهیدی، علی (1397)، هیدروپلیتیک ایران و عراق و بهینه ‎کردن مصرف آب های مشترک مرزی، فصلنامة علمی - پژوهشی سیاست جهانی، 7 (2)، 233-259.
وزارت نیرو، معاونت آب و آبفا (1394)، سالنامة آماری آب کشور 91-1390، تهران: دفتر برنامه ‎ریزی کلان آب و آبفا.
یاری، سیاوش؛ اکبری، مرتضی (1395)، نقش رودخانه های مرزی در روابط ایران و عراق...، مجلّة پژوهش های تاریخی ایران و اسلام، (18)، 1-20.
References
Abdi. A. & Mokhtari. H. (2005), A Look at Iran's Hydropolitics Opportunities and Threats, Proceedings of the Second Congress of the Geopolitics Association, Tehran: Geopolitical Publications of Iran: 194-226 (In Persian).
Abdollah Khani. A. (2004). Security Theories: Introduction to Planning for National Security doctrine, Tehran: International Research studies Institute press of Contemporary Iran (In Persian).
Abutalebyi. F. (2016), "Water and Security from Policy perspective", Faratab Electronic Monthly, News Code 4051 (In Persian).
Adami. A. (2012), Bahrain Crisis and Regional Security of the Islamic Republic of Iran, Leadership Quarterly Journal, 62, 168-141 (In Persian).
Aftab Newspaper of Yazd (2021), Iraq's protest to reduce water flow from Iran, Code: 195191, 17/6/1400.
Akhbari. M., Abdi. A. A. & Mokhtari. H. (2005). Investigating the consequences of transmitting Boundary Rivers’ water to internal basins; Case of Small Zab River, Urmia, Boundary Conference (In Persian).
Alizadeh. J. (2004), Hirmand Hydropolitics and its Impact on Iran -Afghanistan Political Relations, MA Thesis, Tehran: Tarbiat Modares University (In Persian).
Amini. K., Weisi. F. & Mohammadi. S. (2018), Analysis and Explanation of Dams Construction on Sustainable Rural region Lives, sample case: Dariyan Huraman Dam, Quarterly Journal of Public Policy Leadership Studies, 8 (27), 167-176 (In Persian).
Amiri. A. Motajabi Sarhangi. H. & Mohammadi, A. Alireza (2014). The Role of geopolitical variables in the the Iran-Iraqi border challenge, Quarterly Journal of Border Science and Technology, 3 (10): 134-107 (In Persian).
Azarshab. M. T., Najm Abadi. M. & Bakhshi Galyayi. R. (2017), Security Position in the Copenhagen School: a Framework for Analysis, Political Science’s Specialized Quarterly Journal, 13 (40), 119-146 (In Persian).
Bobrg, J. (2005), Liquid Assts: How Demographic Changes and water Management Policies Affect Freshwater Resoures, the RAND corporation
Bozan, B. (2000), Scientific conversation: Introduction to the Copenhagen School of Security Studies, Leadership Study Quarterly journal, 3 (3): 9-15 (In Persian).
Bozan, B. (2010). People, Governments and fear, translated by the Leadership Studies research center, Tehran: Leadership Studies research center press (In Persian).
Broadcasting News Agency (1398), Opening of Hiro, Shohada, Azgaleh dams and Nusood Tunnel, News Code: 2415348, 2019/05/01, Recovered on 2021/11/11. https://www.iribnews.ir/008le.
BULLoch, J. & Darwish, A. (1993), water wars: Futare coFlictsint MiddEast,
Classner, M. (1993). political geography, Hobken.
COLOMbos, C. J. (1964). Int1IawoFtsea, Lodon.
Dehshiri. M. R. & Hekmat Ara, H. (2018), Iran water diplomacy towards neighbors, Quarterly Journal of Macro Strategic Policies, 6 (4), 597-616 (In Persian).
Energy Ministry, Deputy of Water & Water and sewage (2015), calendar of Water Statistical of 2015- 2016, Tehran: Water & Water and sewage macro Planning Office (In Persian).
Engerer, H. (2009), Security EconMics: DeFinitionand capacity", EconoMics of security warking paper5, Berlin: EconoMics of security.
Entekhab News Database (2012), Iraq Minister: Iran has prevented 49 rivers from flowing into Iraq, News Code: 74762, 2012/08/29, Recovered on 2021/07/13. https://www.entekhab.ir/ en/news/14162.
Etemad Newspaper (2021), Iraq: if Iran locked water, we would complain, No. 5023, Content Code: 282108.
FalkenMark, M.W. 8 Widstrand, C. (1989)," Popula tion and water Resources: ADelicate Balance" population Bulletin, 41 (3), 1-35.
Farhikhtegan Newspaper (2021), Water War is more serious than oil controversy, News Code: 53428 wrotted on 2021/04/14.
Farsi News Agency (2021), Water Diplomacy and Narratives War, No. 14000202000340, 2021/04/24, Recovered on 2021/10/29. https://www.farsnews.ir/print News/14000202000340.
Field View and Visit in Pre -Editing period of Article: From Different implemented or Running Tropical System: Dariyan Dam, Bel spring, Azadi Dam, Nosood Tunnel, Zagros Dam, Long Game Tunnel, Azgale Dam, Tonekab Dam, Gilan Gharb Dam, Sharaf Shah Dam of Sumar, kangir Dam of West Ivan, Ilam Dam, Sirvan River, Alvand, Tonekab, Gilan Gharb, Sumar, Conjan Cham, Chenguleh, drainage canals, pipelines and water facilities and under pressure irrigation planings.
 Foghani, H. (1378), The political-security dimensions of water crisis in the Middle East (the first edition). Tehran: Foreign Ministry press (In Persian).
Hafez Nia. M. R., Mojtahedzadeh, P. & Alizadeh, J. (2006), Hirmand Hydropolitics and its Impact on Iran - Afghanistan Political Relations, Humanities and Cultural sciences’ Research Institute (In Persian).
Haji Mineh, R. (Bita). Copenhagen School: Concepts and doctrines. 13 (In Persian).
Hamshahri Newspaper (2019), on treaty at Dariyan Power Plant, News Code: 27416 wrotted on 2018/08/18.
Health News database (2016), One River and several Countries, News Code: 793996, 2016/04/07. Recovered on 2018/08/27 . http: // salamat. News. Com/ news/ 179396
IRNA News Agency of Kermanshah (2016/08/26), End of a Historical Thirst, News Code 55863, 23/12/1395, Recovered on 2021/11/11. https://www.isna. Ir/news/kerMansh-69950.
Islamic parliament research center (2010), Historical review of Iran -Iraq legal disputes about Arvand river (In Persian).
ISNA News Agency (2017), Opening of Iran's longest water transfer tunnel with the presence of the Energy Minister, News Code 69950, 2017/04/28, Recovered on 2021/11/11 https: //www.isna. Ir/News/Kermansh-69950.
Jafari Valdani, A. (1997), Review of Iran -Iraqi Border Disputes History (Third Edition). Tehran: Office of Political and International Studies of the Foreign Affairs Ministry. 11 (In Persian).
Jafari Valdani, A. (2009), Use of Iran-Iraq Border River Resources and International Law, Quarterly Journal of Public Law Research, 11 (26), 63-92 (In Persian).
Kermanshah Young Journalists Club (2015), Tropical System of One of the largest projects in Iran history researches, News Code: 5428127, 2015/12/16, Recovered on 2021/11/11. https://www.ytc.news/5428i21
Kiani, A. (May 2017 to October 2021), Conversation and quotation with: Hossein Abadi. Mohsen, Fatahi. Shahram, some provincial officials and military-security commanders’ names are refused to mention because of honesty.
Mahab Consulting Engineering Company of Qods (2012) (In Persian).
Mahmoodyi, A., Hosseinian, S. N. & Hosseinian, S. N. (2013), Review of the border rivers crisis of Iran and Iraq. Second National Conference about Water Crisis, Shahrekord University. 29 (In Persian).
Mojtahedzadeh, P. (2002), Persian Gulf, Countries and Boundaries, Tehran Atayi Publications (In Persian).
Moradian, M. (2012), Security Theoretical Basics (Second Edition). Tehran: Farabi College Publications (In Persian).
Nami, M. H. & Mohammadpoor, A. (2010), Hydropolitical Review of country‘s West Basins, Journal of Geography and Regional Development, 14, 133-162 (In Persian).
Naqshbandi, S. & Naqshbandi, N. (2013), International law doctrines about exploitation of boundary rivers, the first National Conference on Conservation Planning, Environmental Protection and Sustainable Development, Hamadan (Martyr Mufteh College) (In Persian).
Nasri, Q. (2005), The methodological reflection on the School of Security Regional Texture, Quarterly Journal of Strategic Studies, Autumn, (29), 58-89 (In Persian).
Niroomandfar, F. & Shahidyi, A. (2019), Iran-Iraq Hydropolitics and Optimization of joint boundary waters consumption, Scientific research Quarterly Journal of World Politics, 7 (2), 233-259 (In Persian).
Noorani, M. (2018), Water Crisis and the Islamic Republic of Iran Diplomacy in West Asia, Tehran: Tabyin Strategic think tank. http://TabyinCenter.ir/19123 (In Persian).
Paveh Press News-Analytical Database (2015), Sirvan quenches Kermanshah and Ilam, News Code: No news code, written on 2015/09/08, Recovered on 2021/09/0. Available at: https://www.pavehpress.ir.
Paveh Press News-Analytical Database (2017), Idea Poor, Paveh Governor's Comments on Iraq Foreign Affairs Minister, Zibari. Hoshyar, compliant. Code: No code, 2018/03/09, Recovered on 2021/09/19. https://www.pavehpress.ir
Rabyei. A. (2008), National Security Studies: Introduction to National Security Theory in Third World, Tehran: Office of Political and International Studies of the Foreign Affairs Ministry (In Persian).
Rostami, F. & Naderi, M. (2013), Water Shortage Crisis and Resolution in National Security, Quarterly Journal of International Relations Research, 1, 161-191 (In Persian).
Salman, S. M. A. (2001), the HelsinKi RULes, the unwater coursesconvention andtBerlin Rules: pers Pectives OInternational waterLaw.
Shahidi, F. (2018). Iran -Iraq Water Disputes: Issues and landscape, Tabyin Strategic think tank, 25/8/2018 News Code: 20361. http://tabyin center.ir/print 20361 (In Persian).
Smith.A (1951) The conoMicuse OF Thint, LRivery, London, kiny.
Tabas News database (2017), Water Crisis and Iran Islamic republic Diplomacy in West Asia, 2017/06/25, Recovered (9/4/1397) http://www.Tabasnes.ir.
The Presidential Strategic Review Center (1397), Iraq: Evaluation of security risks related to climate conditions, translation team, Salehi. Omid &Arabyar Mohammadi. Javad, Report code. 103-97 (In Persian).
Water Company of West region of Kermanshah Province, 2013 (In Persian).
Yari, S., Akbari, M. (2016), The Role of Border Rivers in Iran-Iraq Relations, Journal of Iran and Islam Historical Research, No. 18. 1-20 (In Persian).
Zargarpoor, R. (2011), Interlocking Water Pattern with Emphasis on Water Security, Tehran: National Defense University Press (In Persian).