تأثیر ایدة خوداتکایی بر امنیت ملّی جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استاد روابط بین الملل، دانشکده روابط بین الملل، وزارت خارجه، تهران، ایران.

2 کارشناسی ارشد روابط بین الملل، ، گروه علوم سیاسی، دانشگاه مفید، قم، ایران.

3 کارشناسی ارشد مطالعات خاورمیانه، دانشگاه مفید، قم، ایران.

چکیده

امروزه خوداتکایی از مسائل مهم مورد تأکید در راهبردهای جمهوری اسلامی ایران است. عوامل متعددی موجب توجّه و تأکید جمهوری اسلامی ایران بر خوداتکایی شده که جنگ تحمیلی و تحریم‌های بین‌المللی از آن جمله است. با‌این‌حال باید دید کاربست این راهبرد چه تأثیری بر امنیت ملّی خواهد داشت، زیرا از دیرباز، همواره مسئله امنیت ملّی مهم‌ترین دغدغه‌ دولت‌های گذشته و حال بوده و تحت تأثیر عوامل مختلفی بسط و قبض یافته است. ازاین‌رو سؤال پژوهش حاضر این است که ایدة خوداتکایی چه تأثیری بر امنیت ملّی جمهوری اسلامی ایران دارد؟ فرضیه نیز این است که عوامل زمینه‌ای خوداتکایی نظیر انسجام ملی، موقعیت عمده ژئوپلیتیک کشور، پیشینه تاریخی ـ تمدنی، اراده استقلال‌طلبی سیاسی، اعتماد متقابل مردم و حاکمان و ارتباط مؤثر و سازنده با بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی بر تحقق ایدة خوداتکایی و به‌تبع تقویت امنیت ملّی تأثیرگذار است. روش این پژوهش توصیفی ـ تحلیلی و از روش پیمایشی بهره‌ گرفته شده است. جامعه آماری از بین نخبگان دانشگاهی و پژوهشگران انتخاب و داده‌های جمع‌آوری‌شده با نرم‌افزار SPSS1 تجزیه و تحلیل شده‌اند و درنهایت داده‌های به‌دست‌آمده با روش توصیفی ـ تحلیلی و با عنایت به مکتب نظری کپنهاگ واکاوی شده است. یافته‌های پژوهش وجود رابطه‌ای معنادار بین متغیرهای زمینه‌ای و امنیت ملّی را نشان می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آزر، ادوارد و این مون، چونگ (1388)، امنیت ملّی در جهان سوم، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
بازگلی، حمیدرضا و صفری، محمود (1400)، شناسایی و رتبه‌بندی عوامل اثرگذار و اثرپذیر بر توسعه سرمایه فرهنگی در نظام آموزش و پرورش، مجله مدیریت فرهنگی، 4 (51)، 1-19.
بهرامی مقدم، سجاد و حیدری، مهدیه (1399)، خوداتکایی: مفهوم و الگوی امنیتی جمهوری اسلامی ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی، پژوهشنامة انقلاب اسلامی، 10 (34)، 129-144.
بوزان، باری (1379)، گفتگوی علمی: آشنایی با مکتب کپنهاک در حوزه مطالعات امنیتی، فصلنامة مطالعات راهبردی، (9)، 9-16.
بوزان، باری (1389)، مردم، دولت‌ها و هراس، ترجمة پژوهشکدة مطالعات راهبردی، تهران: چاپخش.
ترابی، قاسم و رضایی، علیرضا (1390) فرهنگ راهبردی جمهوری اسلامی ایران: زمینه‌های ایجابی، شاخص‌های اساسی، فصلنامة مطالعات راهبردی، 14 (4)، 135-162.
دهشیری، محمدرضا؛ حسینی، سید محمد ؛ شیراوند، صارم و حسینی، سید مصطفی (1396)، تأثیر امنیت منطقه‌ای بر رفتارشناختی مجموعه‌های امنیتی مناطق، فصلنامه سیاست جهانی، 6 (1)، 43-78.
رشیدزاده، فتح‌الله و علیزاده، محمدجواد (1394)، دکترین، اهداف و سیاست‎های امنیت نظامی ج.ا.ا براساس گفتمان ولایت‌فقیه، قانون اساسی و سیاست‌های کلی نظام، فصلنامه امنیت ملی، 4 (16)، 167-197.
روشنی، علی و پورحسن، ناصر (1397)، جایگاه سیاست خودکفایی تسلیحاتی در راهبرد دفاعی جمهوری اسلامی ایران، کنفرانس ملّی اندیشه‌های نوین و خلاق در مدیریت، حسابداری، مطالعات حقوقی و اجتماعی.
ساعدی، فرشاد و رستمی، سمیرا (1396)، بررسی نقش اقتصاد مقاومتی در افزایش امنیت ملّی جمهوری اسلامی ایران، همایش ملّی علوم انسانی.
شیراوند، سارم؛ عمرانی، ابوذر؛ معبودی­نژاد، فرشته و دیده دورا، ذوالفقار (1398)، تأثیر راهبرد اقتصاد مقاومتی بر امنیت ملّی جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه پژوهش‌های راهبردی انقلاب اسلامی، 2 (5)، 121-143.
عبدالله‎خانی، علی (1389)، نظریه‌های امنیت، تهران، موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر.
موسوی زنوز، موسی. (1393). رابطة امنیت ملّی و تجارت بین‌الملل مطالعة موردی، امنیت اقتصادی جمهوری اسلامی ایران در پرتو تجارت بین‌الملل، مطالعات راهبردی سیاست‌گذاری عمومی، 5 (14)، 109-142
نادری، مسعود و اقبالی، مرضیه (1394)، بررسی رابطة امنیت ملّی و اقتصاد مقاومتی، همایش ملی اقتصاد مقاومتی چالش‌ها، واقعیت‌ها، راهکارها، 276-289.
References
Abdullah Khani, A. (2010). Security Theories, Abrar-e-Moaser Cultural Institute of International Studies and Research (In Persian).
Azer, E., Chong I. (2009). National Security in the Third World, Tehran, Research Institute for Strategic Studies (In Persian).
Bahadur, J. (2011). "Globalization and Human Aspect of Development in Developing Countries: Evidence from Panel Data", Journal of Globalization Studies, Vol. 2, No. 1.
Bahrami Moghadam, S., Heidari, M. (2020). "Self-reliance: The concept and security model of the Islamic Republic of Iran after the victory of the Islamic Revolution", Journal of the Islamic Revolution, Vol. 10, (34) (In Persian).
Bazgoli, H., Safari, M. (2021). "Identification and Ranking of Influential and Influenced Factors on the Development of Cultural Capital in the Education System", Journal of Cultural Management, 4(51) (In Persian).
Bouzan, B. (1991). "New Patterns of Global Security in the Twenty-First Century", International Affairs (Royal Institute of International Affairs 1944-1991), 67(3).
Bouzan, B. (2000). "Scientific Dialogue: Introduction to the Copenhagen School in the Field of Security Studies", Quarterly Journal of Strategic Studies, (9) (In Persian).
Bouzan, B. (2010). People, Governments and Fear, Translated by the Institute for Strategic Studies, Tehran (In Persian).
Dehshiri, M. R. et. al. (2017). "The Impact of Regional Security on the Cognitive Behavior of Regional Security Complexes", World Politics Quarterly, 6, (1) (In Persian).
Leadership W. (2014). "Communique of Resistance Economy Policies", Available at: https://farsi.khamenei.ir/news-content?id=25370.
Mousavi Zanouz, M. (1393). "The Relationship between National Security and International Trade Case Study, Economic Security of the Islamic Republic of Iran in the Light of International Trade", Strategic Studies in Public Policy, 5(14) (In Persian).
Naderi, Massoud and Eghbali, Marzieh (2015). "A Study of the Relationship between National Security and Resistance Economics", National Conference on Resistance Economics Challenges, Facts, Solutions (In Persian).
Petras, J. (2000). "Development and Revolution: Contradictions South Africa and IRAN", State University of New York at Binghamton, (3).
Rashidzadeh, F., Alizadeh, M. J. (2015). Doctrine, Objectives and Policies of Military Security of the Islamic Republic of Iran Based on the Discourse of Velayat-e Faqih, Constitution and General Policies of the System, National Security Quarterly, 4, (16) (In Persian).
Roshani, Ali and Pourhassan, Nasser (2018). "The place of weapons self-sufficiency policy in the defense strategy of the Islamic Republic of Iran", National Conference of New and Creative Thoughts in Management, Accounting, Legal and Social Studies (In Persian).
Saedi, F., Rostami, S. (2017). A Study on the Role of Resistance Economy in Increasing the National Security of the Islamic Republic of Iran, National Conference on Humanities (In Persian).
Shiravand, S. et. al. (2017). "The Impact of Resistance Economy Strategy on the National Security of the Islamic Republic of Iran", Quarterly Journal of Strategic Research of the Islamic Revolution, 2 (5) (In Persian).
Solmirano, C., P. D. Wezeman (2010). "Military Spending and Arms Procurement in the Gulf States, Stockholm", International Peace Research Institute Press, (6).
Stephen, H. (1987). "Basic Design Principles for National Research", Technology in Society, Vol. 10, (2).
Szpyra, R. (2014). "Military Security within the Framework of Security Studies: Research Results", The Quarterly Journal, (3).
Tavakol M., Dennick R. M. (2011). "Sense of Cronbach's Alpha", International Journal of Medical Education, (2).
Tehran Chamber of Commerce (Import Volume Statistics in 2016), available at:https://www.tccim. ir/ImpExpStats_TarrifCustomCountry.aspx?mode=do.
Torabi, Gh., Rezaei, A. (2011). "Strategic Culture of the Islamic Republic of Iran: Positive Backgrounds, Basic Indicators", Quarterly Journal of Strategic Studies, 14 (4) (In Persian).