نقدی بر رویکرد میرزا آقاخان در اقتصاد

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر، دانشکده علوم اجتماعی و اقتصادی، دانشگاه الزهراء، تهران، ایران.

2 استاد اقتصاد، گروه اقتصاد، دانشکده علوم اجتماعی و اقتصادی، دانشگاه الزهرا. تهران. ایران.

چکیده

بررسی سیر اندیشه اقتصادی در ایران موضوع مهمی است که تاکنون مورد غفلت قرار گرفته است. این بررسی از آن روی دارای اهمیت است که پرداختن به آن می‎تواند میزان درک اقتصاددانان امروز از مناسبات دنیای جدید را روشن سازد. به‌منظور برداشتن گامی در این مسیر، پژوهش پیشِ روی به بررسی اندیشه اقتصادی میرزا آقاخان پرداخته است. کتاب «تکوین و تشریع» به‎لحاظ کوشش نویسنده آن در تبیین رویکرد روش‎شناختی برای درک پدیده‎های جهان به‌طور اعم و مناسبات اقتصادی به‌طور اخص متفاوت از دیگر آثار منتشرشده در دوره مشروطه است. میرزا آقاخان در این اثر کوشیده است با استخراج برخی اصول، مناسبات اقتصادی در جامعه را توضیح دهد. در این مطالعه به‌منظور دستیابی به این هدف و نیز به‎جهت هماهنگی بیشتر با روش مورد اشاره، میرزا آقاخان در «تکوین و تشریع»، از روش میزس که بسط روش مورد استفاده اقتصاددانان قرن هجده و نوزده میلادی است، استفاده شده است. نتایج حاصل از این پژوهش بیانگر آن است که باوجود کوشش میرزا آقاخان، اندیشه او نتوانسته است به‎عمق تحولاتی که در اندیشه اروپایی رخ داده است رسوخ کند. همچنین، این نکته توجیه‌کننده ناهماهنگی موجود بین دیدگاه طرح‌شده در «تکوین و تشریع» و «صد خطابه» است که توجه به آن می‎تواند در بررسی سیر اندیشه به‌طور عام و سیر اندیشه اقتصادی به‌طور خاص در عصر مشروطه راه‎گشا باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آجدانی، لطف‌الله (1399)، روشنفکران ایران در عصر مشروطیت، چاپ پنجم، تهران: نشر اختران.
آجودانی، ماشاءالله (1386)، مشروطه ایرانی. چاپ هشتم، تهران: نشر اختران
آدمیت، فریدون (1357)، اندیشههای میرزا آقاخان کرمانی، چاپ دوم. تهران: پیام.
طباطبایی، جواد (1395)، تاریخ اندیشه سیاسی جدید در اروپا، جلد نخست: از نوزایش تا انقلاب فرانسه، دفتر سوم: نظامهای نوآئین در اندیشه سیاسی، چاپ دوم، تهران: مینوی خرد.
طباطبایی، جواد (1395)، تأملی درباره ایران، جلد دوم: نظریه حکومت قانون در ایران، بخش دوم: مبانی نظریه مشروطه‌خواهی، چاپ دوم، تهران: مینوی خرد.
طباطبایی، جواد (1400)، ابن خلدون و علوم اجتماعی، گفتار در شرایط امتناع، چاپ نخست، تهران: مینوی خرد.
قزوینی، محمد شفیع (1370)، قانون قزوینی: انتقاد اوضاع اجتماعی ایران دوره ناصری بههمراه رساله پیشنهادی برای اصلاح امور مملکت، تهران: نشر طلایه.
کرمانی، میرزا آقاخان (؟)، صد خطابه، ویراستار محمدجعفر محجوب، تهران: نشر شرکت کتاب.
کرمانی، میرزا آقاخان (1340)، تکوین و تشریع. نسخه خطی کتابخانه مجلس شورای اسلامی، تهران.
مجدالملک، حاج میرزا محمدخان (1321)، رساله مجدیه، مقدمه و مقابله و تصحیح سعید نفیسی، تهران: چاپخانه بانک ملّی ایران.
References
Ādamīyat, F. (1978), Mirza-Aghakhan Kermani’s Thought. 2nd Edition. Tehran: Payam Press (In Persian).
Ajdani, L. (2020), Iranian Intellectuals in the Constitutionalism Era. 5th Edition. Tehran: Akhtaran Press (In Persian).
Ajodani, M. (2007), Iranian Constitutionalism. Tehran: Akhtaran Press (In Persian).
Aristotle. 1959. Politics. Translated by H. Rackham. Massachusetts: Harvard University Press.
Blaug, M., & Mark, B. (1992), The methodology of economics: Or, how economists explain. Cambridge: Cambridge University Press.
Goldwin, R. (1987), John Locke. In Leo Strauss & Joseph Cropsey, eds., History of political philosophy. Chicago: The University of Chicago Press.
Hoppe, H. H. (2007), Economic science and the Austrian method. Alabama: Ludwig von Mises Institute.
Kermani, M. (?), Hundred speeches. Editor Mohammad Jafar Mahjoob. Tehran: Book Corporation Press (In Persian).
Kermani, M. (1961), Takvin-O-Tashrie. Tehran: Manuscript of the Library of the Islamic Council (In Persian).
Majd-Al-Malek, M. M. (1942), Majdieh Booklet. Editor Saeed Nafisi. Tehran: Melli Bank of Iran Press (In Persian).
Mises, V. L. [1949] 1998. Human Action: A Treatise on Economics. Alabama: Ludwig Von Mises Institute.
Montesquieu. 2001. The spirit of the laws. Translated by Thomas Nugent. Cambridge: Cambridge University Press.
Qazvini, M. S. (1991), Qazvini’s Law: Criticism of the social situation of Iran during the Naseri period along with a proposed treatise for reforming the country's affairs. Tehran: Talayeh Press. (in Presian)
Smith, A. (1979). An inquiry into the nature and causes of the wealth of nations. Vol. I, Oxford University Press. The Glasgow Edition.
Smith, A. (1983). Lectures on Rhetoric and Belles Lettres (The Glasgow Edition of the Works and Correspondence of Adam Smith, Vol. 4), Oxford University Press. The Glasgow Edition.
Tabatabaie, J. (2016), Modern Political Thought in Europe. First Volume: From Renaissance to France Revolution. Modern systems in political thought. 2nd Edition. Tehran: Minooyeh-Kherad Press (In Persian).
Tabatabaie, J. (2016), Reflections on Iran. Second Volume. Theory of rule of law in Iran. Second part: Basics of the theory of constitutionalism. 2nd Edition. Tehran: Minooyeh-Kherad Press (In Persian).
Tabatabaie, J. (2021), Ibn Khaldūn and Social Sciences. Speech in refusal situations. 1st Edition. Tehran: Minooyeh-Kherad Press (In Persian).