امکان ‎سنجی توسعه همگرایی اقتصادی ایران با سازمان همکاری اقتصادی دریای سیاه (BSEC) با رویکرد مدل جاذبه

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار علوم سیاسی، گروه علوم سیاسی، دانشکده حوق، علوم سیاسی و زبان‎های خارجی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد، مشهد، ایران.

2 استادیار اقتصاد کشاورزی، مؤسسه پژوهش‎های برنامه‎ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی، تهران، ایران.

چکیده

ازآنجاکه ایران به‌منظور خنثی ‎سازی تحریم ‎های اقتصادی، نیازمند گسترش روابط تجاری با سایر کشورها است، در این مطالعه به امکان ‎سنجی توسعه همگرایی اقتصادی ایران با سازمان همکاری اقتصادی دریای سیاه (BSEC) که به‎ لحاظ قرار گرفتن در تقاطع آسیا و اروپا و همچنین جاده ابریشم از اهمیت بالایی برخوردار است، پرداخته شد. برای این منظور داده‎ های پژوهش طی دورة 2021-2010، از بانک جهانی، صندوق بین ‎المللی پول و مرکز تجارت بین‎ الملل گرداوری ‎شده و جهت تجزیه ‎و تحلیل داده‎ ها از مدل جاذبه و نرم ‎افزار STATA استفاده شد. نتایج نشان داد که گروه کالاهای (با کد دو رقمی تعرفه گمرکی) دارای اولویت جهت گسترش روابط تجاری ایران با کشورهای یادشده به ‎ترتیب عبارت‎اند از: «27: سوخت‎ های معدنی، روغن‎ های معدنی و محصولات حاصل از تقطیر آن‎ها؛ مواد قیری؛ موم‎ های معدنی»، «72: چدن، آهن و فولاد»، «39: مواد پلاستیکی و اشیای ساخته‎ شده از این مواد»، «29: محصولات شیمیایی آلی»، «8: میوه‎ های خوراکی»، «74: مس و مصنوعات از مس»، «76: آلومینیوم و مصنوعات از آلومینیوم» و «84: رآکتورهای هسته‎ ای، دیگ ‎های بخار و آب گرم، ماشین ‎آلات و وسایل مکانیکی؛ اجزاء و قطعات آن‎ها». افزون بر این، همگرایی تجاری بین ایران و کشورهای BSEC، از تأثیر مثبتی بر حجم کل تجارت از ایران به کشورهای BSEC برخوردار بوده و اگر همگرایی تجاری بین ایران و کشورهای BSEC، 1 واحد افزایش یابد، حجم کل تجارت ایران و کشورهای BSEC، 24/0 واحد افزایش می‎یابد بنابراین نتیجه‎ گیری شد که امکان همگرایی اقتصادی میان ایران و سازمان همکاری اقتصادی دریای سیاه (BSEC) وجود داشته و این امر باعث افزایش حجم تجارت بین ایران و کشورهای یادشده می ‎شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ارغوانی پیرسلامی، فریبرز و محدثه اسمعیلی (1398)، «چالش ها و موانع دیپلماسی اقتصادی جمهوری اسلامی ایران در منطقه خاورمیانه»، فصلنامه مجلس و راهبرد، 26(97)، 105-71.
امامی، کریم و نفیسه شعبانی (1388)، «تبیین تجارت درون صنعت میان کشورهای واقع در آسیای جنوب غربی در قالب مدل جاذبه»، فصلنامه علمی مد‎‎ل سازی اقتصادی، 3 (9)، 28-1.
خدیو، یسری و حشمت ‎اله عسگری (1399)، «برآورد پتانسیل تجاری میان ایران و گروه دی‎ هشت، با استفاده از روش SGMM (کاربردی از مدل جاذبه)»، مدل سازی اقتصادسنجی، 5 (2)، 117-95.
سعادت، رحمان و ناهید محسنی (1394)، «بررسی همگرایی اقتصادی میان ایران و کشورهای حوزه دریای خزر»، پژوهش نامه بازرگانی، 73، 54-29.
سلیمان پور، هادی و مریم سلیمانی درچاق (1395)، «همگرایی اقتصادی در اوراسیای مرکزی در تطبیق با الگوی کانتوری و اشپیگل»، مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، 22(93): 98-69.
سوری، امیر رضا (1393)، «تحلیل عوامل مؤثر بر همگرایی تجاری ایران با بلوک‌های منطقه‌ای منتخب (کاربرد یک مدل جاذبه)»، پژوهش نامه اقتصادی، 14(2)، 63-37.
طباطبایی، سیدمرتضی. علی اصغر اسماعیل‎پور روشن، تهمینه دانیالی و حیدر لطفی (1399)، «ارزیابی همگرایی های اقتصادی میان جمهوری اسلامی ایران و کشورهای عضو سازمان شانگهای»، نگرش های نو در جغرافیای انسانی (جغرافیای انسانی)، 12(2)، 34-17.
طیبی، سیدکمیل (1385)، «امکان ‎سنجی تشکیل بلوک های تجاری: ایران و کشورهای منتخب»، فصلنامه پژوهش ها و سیاست های اقتصادی، ۱۴ (۳۷ و ۳۸)، ۸۴-۶۹.
فهیمی فرد، سیدمحمد، حمید سعیدی جوادی و محمدرضا بهادری (1400)، «نقش دیپلماسی اقتصادی در توسعه همکاری‌های اقتصادی ایران با کشورهای آسیای میانه (مطالعه موردی استان خراسان رضوی)»، مطالعات اقتصاد سیاسی بین‌الملل، 4 (2)، 798-769.
کاشیان، عبدالمحمد (1398)، «دیپلماسی اقتصادی جمهوری اسلامی ایران در شرایط تحریم؛ برون نگری در اقتصاد مقاومتی»، آفاق امنیت، 12 (43)، 73-57.
لطفعلی پور، محمدرضا، سیده زهرا شاکری و فاطمه کبری بطا (1390)، «بررسی همگرایی اقتصادی ایران و کشورهای امریکای لاتین»، پژوهش های رشد و توسعه اقتصادی، 1(3)، 98-73.
مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی (1401)، «تحلیل راهبردی وضعیت اقتصادی و اجتماعی کشور در آستانه برنامه هفتم توسعه کشور به همراه ارائه راهبردها و رویکردهای اصلاحی»، دفتر مطالعات اقتصادی.
References
Abramovitz, Moses (1986), "Catching up, Forging ahead and falling behind", Journal of Economic History, 46(2): 385-406.
Adarov, Amat (2022), "Eurasian economic integration: impact evaluation using the gravity model and the synthetic control methods", Reveview of World Economics, https://doi.org/10.1007/s10290-022-00473-2
Antonucci, Daniele and Stefano Manzocchi (2006), "Does turkey have a special trade with the EU? A gravity approach", Economic Systems, 30: 157-169.
Arghavani Pirsalami, Fariborz and Mohaddeseh Esmaili (2019), "Islamic Republic of Iran Economic Diplomacy in the Middle East: A Survey on Challenges and Obstacles", Majles and Rahbord, 26(97): 71-105, (In Persian).
Barro, Robert and Xavier Sala-i-Martin (1995), "Economic growth", The MIT Press.
Baumol, William (1986), "Productivity growth, convergence, and welfare: What the long run data show", American Economic Review, 76(5): 1072-1085.
Behrens, Kristian, Carl Gaigne, Gianmarco Ottaviano, and Jacues Thisse (2007), "Countries, regions and trade: On the welfare impacts of economic integration", European Economic Review, 51(5): 1277-1301.
Deardorff, Alan (1998) "Determinants of Bilateral Trade: Does Gravity Work in a Neoclassical World?", In The Regionalization of the World Economy, Chicago: University of Chicago Press.
Emami, Karim and Nafiseh Shabani (2009), "Explanation of Intra-Industry Trade in Southwest Asian Countries in the Framework of Gravity Model of Trade", Economical Modeling, 3(9): 1-28, (In Persian).
Fahimifard, Seyed Mohammad (2013), "Studying Iranian Economic Integration with OIC Members Using Gravity Model", Journal of Money and Economy, 8(1): 169-181.
Fahimifard, Seyed Mohammad, Hamid SaeediJavadi and MohammadReza Bahadori (2022), "The Role of Economic Diplomacy on Developing Economic Corporations of Iran with Central Asia Countries (Case of Khorasan Razavi Province)", International Political Economy Studies, 4(2): 769-798, (In Persian).
Gul, Nazia and Hafiz Yasin (2011), "The Trade Potential of Pakistan: Application of the Gravity Model", The Lahore Journal of Economics, 16(1): 23-62.
IPRC (2022), "Strategic Analysis of Economic and Social Situation of Iran in Commencement of 7th Development Programm", Islamic Paliament Research Center, Availble at: https://rc.majlis.ir/fa/report/show/1748124, (In Persian).
ITC (2022), Available at: https://www.trademap.org/
Kashian, Abdolmohammad (2019), "Economic Diplomacy of the Islamic Republic of Iran under Sanctions: Outsourcing in Resistive Economics Era", Security Horizons, 12(43): 57-73, (In Persian).
Khadiv, Yousra and Heshmatolah Asgari (2020), "Estimating the commercial potential between Iran and D-Hasht Group, using the SGMM method (application of gravity model)", Econometric modeling, 5(2): 95-117.
Loftalipour, MohammadReza, SeyedehZahra Shakeri and Fatemeh Kobra Bata (2011), "The Analysis of Economic Integration of Iran and Latin American Countries (An Application of Gravity Model)", Economic Growth and Development Research, 1(3): 98-73 (In Persian).
Matyas Laszlo (2000), "The gravity model; Some econometric considerations", World Economy, 21: 397-401.
Meade, James Edward (1955), "The Theory of Customs Unions". Amsterdam, North- Holland.
Noyan, Sumru and Meltem Guney (2012), "Two decades of cooperation in the Black Sea Region: the Organization of the Black Sea Economic Cooperation and its future", Journal of Black Sea/Mediterranean Environment, 18(2): 102-113.
Peternel, Ivona and Martin Gress (2021), "Economic diplomacy: concept for economic prosperity in Croatia", Economic Research, 34(1): 109-121.
Saadat, Rahman and Nahid Mohseni (2015), "The Survey of Economic Integration among Caspian Sea Countries (Gravity Equation Model)", Iranian Journal of Trade Studies, 19(73): 29-54 (In Persian).
Soleimanpour, Hadi, Maryam Soleimani Dorchagh (2016), "Economic Integration in Central Eurasia in Line with Cantouri and Spiegel Models", ‍Central Asia and The Caucasus Journal, 22(93): 69-97 (In Persian).
Soori, Amir Reza (2014), "An Analysis of the Effective Factors on the Iran’s Trade Convergence with the Selected Regional Blocks (Application of a Gravity Model)", Economics Research, 14(53): 37-63.
Tabatabai, Seyed Morteza, AliAsghar IsmailPourRoshan, Tahmineh Daniali and Heidar Lotfi (2020), "Assessment of economic integration between the Islamic Republic of Iran and the member states of the Shanghai Organization", Journal of New Attitudes in Human Geography, 12(2): 17-34 (In Persian).
Tayebi, Seyed Komeil (2006), "Feasibility of Trading Block Implementation: The Case of Iran and Selected Countries", Quartely Journal of Economic Research and Policies, 14 (37 and 38): 69-84 (in Persian)
Viner, Jacob (1950), "The customs Union Issue", New York. Carnegie Endowment for International Peace.