منطقه‌گرایی ایران‌ با سازمان همکاری شانگهای‌ در مقایسه با اتحادیه اقتصادی اوراسیا

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار اقتصاد سیاسی، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی، وزارت صنعت، معدن، تجارت، تهران، ایران.

2 دانشیار اقتصاد بین‌الملل، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی، وزارت صنعت، معدن، تجارت، تهران، ایران.

3 استادیار اقتصاد بین‌الملل، دانشکده علوم انسانی، گروه حسابداری و مدیریت، دانشگاه آزاد اسلامی واحد آستارا، آستارا، ایران.

چکیده

منطقه‌گرایی در محیط پیرامون ایران نسبت به اروپا، آمریکا و جنوب شرق آسیا، نتایج ضعیف‌تری داشته است. در این منطقه، دو نهاد منطقه‌گرایی دیرپا (اکو و شورای همکاری خلیج فارس) و نوپا (سازمان همکاری شانگهای و اتحادیه اقتصادی اوراسیا) تشکیل شده‌اند. اهمیت منطقه‌گرایی در تحقق اهداف توسعه، نیازمند تصمیم‌گیری عمل‌گرایانه ایران در همکاری با بلوک‌های فعال منطقه است. در نوشتار پیش رو تلاش شده است تا با بهره‌گیری از چارچوب تئوریک «منطقه‌گرایی» و روش پژوهش تحلیل محتوا و موردکاوی تطبیقی، در پاسخ به این پرسش که از ابتدای شکل‌گیری سازمان همکاری شانگهای‌ و اتحادیه اقتصادی اوراسیا تاکنون، طی سال‌‌های 2000 تا 2019، «همگونی‌ و تجانس شاخص‌های اقتصاد کلان» و «همگرایی تجارت درون ‌و فرا‎منطقه‌ای» در کدام‌یک از این دو نهاد منطقه‌ای بهتر محقق شده است؟ فرضیه ذیل بررسی شود که «باوجود اهداف غیر اقتصادی سازمان همکاری شانگهای در مقایسه با اهداف کاملاً اقتصادی اتحادیه اقتصادی اوراسیا، همگونی و تجانس اقتصادی و همگرایی تجاری در سازمان همکاری شانگهای بهتر از اتحادیه اقتصادی اوراسیا محقق شده است». نتایج پژوهش با محوریت تجانس‌‌ و همگونی اقتصادی ‌و ارزیابی کارآمدی‌‌ و همگرایی تجارت درون ‌‌و فرامنطقه‌ای این ‌دو نهاد با تأکید بر تجارت ایران (2019-2000) گویای آن است که برای هر دو نهاد، همگونی و تجانس اقتصادی متأثر از شکل‌گیری منطقه‌گرایی رخ نداده است، با این وجود کارآمدی همگرایی تجاری در سازمان همکاری شانگهای ملموس‌تر و معنی‌دار‌تر از اتحادیه اقتصادی اوراسیا بوده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ابوالحسن شیرازی، حبیب ­الله؛ کریمی، عاطفه (1388). سیاست چین و روسیه در ترتیبات امنیت منطقه‌ای سازمان همکاری شانگهای. فصلنامه علوم سیاسی و روابط بین‌الملل، (6)، 25-52.
امیراحمدیان، بهرام؛ حسینی، میرعبدالله (1390). مطالعه جایگاه ژئواکونومیک سازمان همکاری شانگهای درجهان. ژئوپلیتیک، 7 (3)، 101-135.
بزرگی، وحید؛ حسینی، میرعبدالله (1389). سازمان همکاری شانگهای: تحولات گذشته و چشم انداز آینده. مطالعات اوراسیای مرکزی، 3(7)، 1-27.
حسینی، میرعبدالله (1390). توسعه تجارت ایران با سازمان همکاری شانگهای، موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی، شرکت چاپ و نشر بازرگانی.
رسولی نژاد، احسان؛ صبری، پریسا (1400). بررسی راهبرد چندجانبه گرایی تجارت خارجی در ایران: مطالعه عضویت ایران در اتحادیه اقتصادی اوراسیا و سازمان همکاری شانگهای. مجلس و راهبرد، 28(105)، 361-393.
زارعی، غفار؛ عباسی، اسماعیل (1397). اتحادیه اقتصادی اوراسیا در چشم انداز روسی. مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، 24(104)، 33-60.
کمالی اردکانی، مسعود (1387). فرصت‌ها و چالش‌های تعامل منطقه‌گرایی و چندجانبه‌گرایی. بررسی‌های بازرگانی، 6(32)، 59-71.
گودرزی، مهناز (1393). جهانی‌شدن و منطقه‌گرایی: تعامل یا تقابل(مورد سازمان همکاری شانگهای). مطالعات اوراسیای مرکزی، 7(2)، 335-354.
References
Alimov, R. (2018). The Shanghai Cooperation Organisation: Its role and place in the development of Eurasia. Journal of Eurasian Studies, 9(2), 114-124. Retrieved from https://journals.sagepub.com/doi/pdf/10.1016/j.euras.2018.08.001
Amirahmadian, B., & Hosseini, M. A. (2011). Study of Geo-economic Position of Shanghai Cooperation Organization on World Economy. International Quarterly of Geopolitics, 7(23), 101-135. (In Persian)
Bhagwati, J. (1968). Trade Liberalization among ldcs. In J. Wolfe, Value, Capital and Growth (pp. 21-45). Piscataway, New Jersey: Transaction Publishers.
Bristow, G. (2018). New regionalism. In A. Paasi, J. Harrison, & M. Jones, Geographies of Regions and Territories (pp. 67-78). Cheltenham, United Kingdom: Edward Elgar publishing.
Deutsch, K., Burrell, S., Kann, R., LeeJr, M., Lichterman, M., Lindgren, R., . . . Van Wagenen, R. (1957). Political Community and the North Atlantic Area: International Organization in the Light of Historical Experience. Princeton: Princeton Univ. Press.
Duina, F. (2006). The Social Construction of Free Trade: The European Union, NAFTA, and Mercosur. Princeton: Princeton Univ. Press.
Goodarzi, M. (2014). Globalization and Regionalism: The Interaction or Contrast (the Shanghai Cooperation Organization (SCO)). Central Eurasia Studies, 7(2), 335-353. (In Persian)
Hosseini, M. A. (2011). Augmenting Trade Relations between Iran and SCO (Shanghai Cooperation Organization), Institute for Trade Studies and Research, Commercial publishing company. (In Persian).
Hosseini, M. A., & Bozorgi, V. (2002). The Shanghai Cooperation Organization (SCO): Past Developments and the Outlook. Journal of Central Eurasia Studies, 3(7), 1-27. (In Persian)
IMF. (2020). Direction of Trade Statistics Year book (2010-2020), Washington: International Monetary Fund Publications. Washington, D.C: International Monetary Fund. Retrieved from http://www. IMF.Org
ITC. (2020, December 1). Trade Map. Retrieved from International Trade Centre: https://www.trademap.org/Index.aspx
Kamali Ardakani, M. (2008). Opportunities and challenges of regionalism and multilateralism. Commercial Surveys, 6(32), 59-71. (In Persian).
Katzenstein, P. (2005). A World of Regions: Asia and Europe in the American Imperium. New York: Cornell Univ. Press.
Krugman, P. (1993). Regionalism versus multilateralism: analytical notes. In J. De Melo, & A. Panagariya, New Dimensions in Regional Integration (pp. 58-79). Cambridge: Cambridge University Press.
Maduz, L. (2018). Flexibility by Design: The Shanghai Cooperation Organisation and the Future of Eurasian Cooperation. Zurich: Center for Security Studies (CSS), ETH Zurich. Retrieved from https://www.research-collection.ethz.ch/bitstream/handle/20.500.11850/314633/Maduz-080618-Shanghai Cooperation.pdf?sequence=1&isAllowed=y
Mahmood, M., & Mostafa, G. (2018). Eurasian Economic Union: Evolution, challenges and possible future directions. Journal of Eurasian Studies, 163-172. Retrieved from https://journals.sagepub.com/doi/pdf/10.1016/j.euras.2018.05.001
Mir Fakhraei, H. (2015). Eurasian Economic Union and geoeconomic requirements for Iran. studies of international relations journal, 8(32), 143-175. (In Persian).
Mousavi, M. (2009). Globalization and regionalism: Disintegration or convergence? Foreign Relations, 1(3), 119-138.
Munakata, N. (2006). Has politics caught up with markets? In search of East Asian economic regionalism. In Beyond Japan: The Dynamics of East Asian Regionalism, ed. PJ Katzenstein, T Shiraishi, pp.130–57. Ithaca, NY: Cornell Univ. Press. In P. Katzenstein, & T. Shiraishi, Beyond Japan: The Dynamics of East Asian Regionalism (pp. 130-160). New York: Cornell University Press.
Rasouli Nejad, E., & Saberi, P. (2021). Examining the strategy of multilateralism in foreign trade in Iran: A study of Iran's membership in the Eurasian Economic Union and the Shanghai Cooperation Organization. Majlis & Rahbord, 28(105), 361-393.
Roberts, S., & Moshes, A. (2016). The Eurasian Economic Union: a case of reproductive integration? Post-Soviet Affairs, 32(6), 542-565.
Russett, B. (1967). International Regions and International System. Chicago: Rand-McNally.
Scott-Smith, G. (2019). The Shanghai Cooperation Organisation. In P. Lombaerde, L. Langenhove, & G. Rayp, United Nations University Series on Regionalism (pp. 177-191). springer: Berlin.
Shirazi, H., & Karimi, A. (2009). China -Russia Policy in Regional Security Organization of Shanghai Cooperation Organization. studies of International Relations journal (6), 25-52. (In Persian)
Solingen, E. (1998). Regional Orders at Century’s Dawn: Global and Domestic Influences on Grand Strategy. Princeton: Princeton Univ. Press.
Thompson, W. (1973). The regional subsystem: A conceptual explication and a propositional inventory. International Studies Quarterly, 89-117.
UNCTAD. (2020). World Investment Report, FDI/TNC database. Geneva: Union Nation Conference Trade and Development. Retrieved from www.unctad.org/fdistatistics
Viner, J. (1950). The Customs Union Issue. New York: Carnegie Endow.
Vinokurov, E. (2017). Eurasian Economic Union: Current state and preliminary results. Russian Journal of Economics, 3(1), 54-70.
WITS. (2020, December 1). Trade statistics by Country / Region. Retrieved from World Integrated Trade Solution: https://wits.worldbank.org/
World Bank. (2001). Trade Blocs: A WB Policy Research Report. New York: Oxford University Press.
Zarei, G., & Abbasi, E. (2019). Eurasian Economic Union from the Russian Perspective. Central Asia and The Caucasus Journal, 24(104), 33-60. (In Persian)