بررسی سیاست‌های زراعی حاکمان مسلمان در قرن اول هجری

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد تاریخ اسلام، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.

2 استادیار گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.

چکیده

در پژوهش حاضر که به روش تاریخی انجام‌ گرفته، تلاش شده تا ضمن بررسی مختصری از وضعیت کشاورزی در عربستان پیش از اسلام، تأثیر بعثت پیامبر (ص) و سیاست‌گذاری حاکمان مسلمان بر مسئلة زراعت در صدر اسلام بررسی شود. هدف نوشتار پیش رو، بررسی مسئلة زراعت به‌عنوان یکی از مؤلفه‌های مهم اقتصادی در صدر اسلام و تأثیر تحولات عرصة حکمرانی بر توسعه یا رکود آن است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که فقدان یک حکومت متمرکز در عربستان پیش از اسلام باعث شده بود تا سیاست‌گذاری روشنی در این بخش وجود نداشته باشد. به‎دنبال ظهور اسلام، پیامبر (ص) کوشید تا ضمن اصلاح روش‌های کشاورزی، آن را تحت یک نظام اقتصادی منسجم درآورد. هرچند راهبرد نوین پیامبر (ص) زمینه حضور مسلمانان را در فعالیت‌های اقتصاد زراعی مهیا کرد، اما این راهبرد در عصر خلفای راشدین دچار رکود شد. در این دوره نگرانی از کاهش مجاهدان در سرحدات اسلامی، باعث تشویق اعراب مسلمان به حضور در دار الهجره‌ها و شرکت در جهاد گردید. این امر را می‌توان یکی از موانع عمده در مسیر استمرار سیاست‌های زراعی عصر نبوی دانست؛ اما با به قدرت رسیدن امویان، یک‌بار دیگر سیاست‌های زراعی دستخوش تغییر شد. خلفای اموی، به امر کشاورزی اهمیت دادند و به آن رونق بخشیدند. در این زمان، هم‌نشینی و مجاورت اعراب مسلمان با ساکنان کشورهای فتح‌شده در کنار کاهش اهمیت اقتصادی دیوان و سیاست سخت‌گیرانه دولت بنی‌امیه برای گنجاندن نام افراد در آن، نقش مهمی در رونق کشاورزی و توجه به امر زراعت داشت که نتیجه آن توسعه بخش کشاورزی و شکل‌گیری روستاهای جامع بود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ابن ‌اثیر، عزالدین ابوالحسن علی بن محمد (1371)، الکامل (تاریخ بزرگ اسلام و ایران)، ترجمه ابو‌القاسم حالت و عباس خلیلى، تهران: مؤسسه مطبوعاتى علمى.
ابن سعد، محمد (2001)، الطبقات، تحقیق، علی محمد عمر، القاهرة: مکتبة الخانجی.
ابن حنبل، احمد (1987)، العلل فی معرفة الرجال، تحقیق، طلعت قوج بیکیت و إسماعیل جراح أوغلو، استانبول: المکتبة الإسلامیة.
ابن رُسته، ابوعلی احمد بن عمر (1365)، الاعلاق النفیسة، ترجمه حسین قره چانلو، تهران: امیرکبیر.
ابن عبدالحکم، عبدالرحمن بن عبدالله (2004)، فتوح مصر و المغرب، حققه و قدم له علی محمد عمر، القاهرة: مکتبة الثقافة الدینیة.
ابن عساکر، ابوالقاسم علی بن حسن دمشقی (2001)، تاریخ دمشق الکبیر، تعلیق و تخریج، أبو عبدالله علی عاشور الجنوبی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
ابن قتیبة، عبد‌الله مسلم (1991)، غریب الحدیث، تحقیق عبد‌الله الجبوری، بغداد: مطبعة العانی.
ابن مسکویه، احمد بن محمد (1369)، تجارب الامم، ترجمه ابوالقاسم امامی و علی‌نقی منزوی، تهران: توس.
ابن منظور، محمد ‌بن مکرم (2000)، لسان العرب، بیروت: دار صادر.
أبو داود، سلیمان ‌بن ‌الاشعث السجستانی (2001)، سنن أبی داود، ضبط و ترقیم و تخریج، صدقی جمیل العطار، بیروت: دار الفکر.
ابو یوسف، یعقوب بن ابراهیم (1382)، الخراج، الطبعه الثانیه، القاهرة: المکتبه السلفیه.
ابو ‌یوسف، یعقوب بن إبراهیم (1992)، الرد على سیرالاوزاعی، تصحیح، أبو الوفا الأفغانی، بیروت: دار الکتب العلمیة.
بافقیه، محمد عبدالقادر (1985)، تاریخ الیمن، بیروت: المؤسسة العربیة للد ارسات والنشر.
بسوی، یعقوب بن سفیان، (1978)، المعرفة و التاریخ، تحقیق، أکرم ضیاء العمری، بغداد: مطبعة العانی.
البکری، ابو عبید عبدالله بن عبدالعزیز (1945)، معجم ما استعجم، القاهرة: دار العلم.
بلاذری، احمد بن یحیى بن جابر (1996)، انساب الإشراف، تحقیق، سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت: دار الفکر.
ترسیس، عدنان، (1985) الیمن و حضارة العرب، بیروت: مکتبة الحیاه.
ترسیس، عدنان، (1999) بلاد سبأ و حضارة العرب الأولی، بیروت: دار الفکر.
جاحظ، عمر بن بحر، (2002) البیان و التبیین، بیروت، دار و مکتبة الهلال.
جاسر، حمد، (1970) المعجم الجغرافی لبلاد العریبة، الریاض: دار الیمامة للنشر.
جودة، جمال (1979) العرب و الأرض فی صدر الإسلام، عمان: الشرکة العربیة للطباعة و النشر.
حر عاملی، محمد‌ بن‌ حسن ‌بن ‌علی (1397)، وسایل الشیعة، طهران: مکتبة الاسلامیة.
حتی، فیلیپ (1956) تاریخ اعراب، لندن: مک میلان
حموی، شهاب‌الدین ابو عبدالله یاقوت بن عبدالله، (1408)، معجم البلدان، بیروت: دار بیروت للطباعة و النشر.
حمیدالله، محمد (1363)، رسول اکرم در میدان جنگ، ترجمه سید غلامرضا سعیدی، تهران: انتشارات کتابفروشی محمدی
حوالی، محمد بن علی الاکوع (1982)، الیمن الخضراء مهد الحضارة، بیروت: مکتبة الجیل الجدید.
خاکرند، شکرالله (1390)، سیر تمدن اسلامی، قم: موسسه بوستان کتاب.
خطابی، أبو سلیمان (1982)، غریب الحدیث، تحقیق، عبد الکریم العزباوی، دمشق، دار العلم.
خربوطلی، علی حسن (1959)، تاریخ العراق فی ظلّ الحکم الاموی، بغداد: دار الکتب التاریخی.
خوارزمی، محمد بن احمد (1362)، مفاتیح العلوم، ترجمه حسین خدیو جم، تهران: علمی فرهنگی.
دورانت، ویل (1370)، تاریخ تمدن، ترجمه احمد آرام و دیگران، جلد اول، چاپ سوم، تهران: انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
دباغ، تقی الدین (1988)، الوطن العربی فی العصور الحجریة، الطبعة الاولی، بغداد: دار الشئون النقابیة العامة.
دو، برین (1983)، بناهای عرب جنوبی، لندن: فالکون اولندر
دوز، چارلز (1973)، سفر در صحرای عربستان، نیویورک: انتشارات نیویورک
دوری، عبد العزیز (1981)، الإسلام و انتشار اللغة العربیة و التعریب، مجلة المستقبل العربی، العدد الرابع و العشرین، بیروت.
دوری، عبد العزیز (1984)، التکوین التاریخی للأمة العربیة، بیروت: مرکز دراسات الوحدة العربیة.
رضا، عنایت‌الله و همکاران (بی‌تا)، آب و فن آبیاری در ایران باستان، بی‌جا: انتشارات وزارت آب و برق.
زرگری‌نژاد، غلامحسین (1375)، تاریخ صدر اسلام (عصر نبوت)، تهران: سمت
سرخسی، أبو بکر محمد احمد (2002)، المبسوط، باعتناء سمیر مصطفى ذیاب، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
سالم، السید عبد العزیز (1990)، تاریخ شبة الجزیرة العربیة، الاسکندریة: دار المعرفة الجامعیة.
سلامة، عواطف أدیب (1994)، قریش قبل الاسلام، الریاض: دار المریخ للنشر.
سید، رضوان (1984)، الأمة و الجماعة و السلطة، بیروت: دار أقرأ.
شجاع، عبد الرحمن عبد الواحد (1993)، الیمن فی عیون الرحالة، بیروت: دار الفکر.
شیبانی، محمد بن الحسن (1958)، شرح لکتاب السیر الکبیر، تحقیق، صلاح‌الدین المنجد، قاهره: مطبعة مصر.
شیبانی، محمد بن الحسن (1980)، الکسب، تحقیق، سهیل زکار، دمشق: نشر عبدالهادی حرصونی.
صالح، عبد العزیز (1990)، تاریخ شبه الجزیرة العربیة قبل الاسلام، القاهرة: مکتبة الأنجلوالمصریة.
صنعانی، ابوبکر عبدالرزاق (1983)، المصنف، تحقیق، حبیب عبدالرحمن الاعظمی، بیروت: المکتب الإسلامی.
صیغانی، الحسن بن محمد بن الحسن (1979)، العباب الزاخر و اللباب الفاخر، تحقیق، محمد حسن آل یاسین، بغداد: دار الرشید.
طبری، محمد بن جریر (1968)، تاریخ الرسل والملوک، تحقیق، محمد أبو‌الفضل إبراهیم، القاهرة: دار المعارف.
عباس، إحسان (1987)، تاریخ دولة الأقباط، عمان: دار الشرق للنشر و التوزیع.
عبدالستار عثمان، محمد (1976)، مدینه اسلامی، ترجمه علی چراغی، تهران: امیرکبیر.
عسقلانی، ابن حجر (2005)، المطالب العالیه بزوائد المسانید الثمانیه، الریاض: دار العاصمه للنشر و التوزیع.
علی، صالح احمد (1998)، الدولة فی عهد الرسول (ص)، بغداد: مطبوعات المجمع العلمی العراقی.
على، جواد (1993)، المفصل فی تاریخ العرب، بیروت: دار العلم الملایین.
عظیم‌آبادی، ابو الطیب محمد شمس الحق (2002)، عون المعبود شرح سنن ابی داود، خرج أحادیثه حسام‎الدین الصبابطی، القاهرة: دار الحدیث.
علائلی، عبدالله (1371)، برترین هدف در برترین نهاد، محمدمهدی جعفری، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
فخری، احمد (1984)، دراسات فی تاریخ الشرق القدیم، القاهرة: مکتبة الانجلو المصریة.
قاسمی، خالد محمد (1999)، دراسات فى تاریخ الیمن و الخلیج، الاسکندریة: مؤسسة شباب الجامعة.
کردعلی، محمد بن عبدالرزاق بن محمد (2020)، الإسلام و الحضارة العربیة، بیروت: دار القلم للطباعة و النشر و التوزیع.
کولدر، نورمان (1991)، صلاة الجمعة و نظریة السلطة عند الفقهاء، مجلة الاجتهاد، العدد الثانی عشر.
گلک، نلسون (1940)، آن سوی اردن، نیوهاوان: آسور
ماوردی، أبو الحسن (1978)، الأحکام السلطانیة الإسلامیة، بیروت: دار الکتب العلمیة.
مبرد، محمد بن یزید (2001)، الکامل فی اللغة و الأدب، تحقیق، محمد ابوالفضل آبراهیم، بیروت: دار الفکر.
مسعودی، ابوالحسن على بن حسین (1365)، التنبیه و الإشراف، ترجمه: ابو‌القاسم پاینده، تهران: شرکت انتشارات علمى و فرهنگى.
مقدسی، شمس‌الدین ابو عبدالله محمد بن احمد (1361)، احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم، ترجمه علینقی منزوی، تهران: شرکت مؤلفان و مترجمان ایران.
مونتگمری وات، ویلیام (1344)، محمد پیامبر و سیاستمدار، تهران: کتابفروشی اسلامی.
مهران، محمد بیومی (1988)، دراسات فی تاریخ العرب القدیم، اسکندریه: دار المعرفه الجامعیة.
ناجی، عبد الجبار (1986)، دراسات فی تاریخ المدینة الإسلامیة، البصرة: مطبعة جامعة البصرة.
نامی، خلیل یحیی (1952)، نقوش خربة معین، مجموعة محمد توفیق، القاهرة: مطبعة المعهد العلمی الفرنسی للآثار الشرقیة.
نامی، خلیل یحیی (1986)، العرب قبل الاسلام، القاهرة: دار العارف.
نعیم، نورة بنت عبدالله بن‌على (1412)، الوضع الاقتصادی فی الجزیرة العربیة فی الفترة من القرن الثالث قبل المیلاد و حتى القرن الثالث المیلادی، الریاض: دار ‌الشواف للنشر و التوزیع.
واحدی، ابوالحسن علی بن احمد النیشابوری (1978)، اسباب النزول، بیروت: دار الکتب العلمیة.
هاشم، هیا على (1993)، الخلیج فی عصور ما قبل التاریخ، القاهرة: مرکز الکتاب للنشر.
هولت، پی.ام (1383)، تاریخ اسلام کمبریج، جلد 2، ترجمه تیمور قادری، تهران: امیرکبیر.
References
Abbas, I. (1987), History of the Coptic State, Amman: Dar Al Sharq for Publishing and Distribution‎ (In Arabic).
Abdul Sattar Othman, M. (1976), An Islamic City, translated by Ali Cheraghi, Tehran: Amirkabir‎ (In Persian).
Abu Dawood, S. A. S. (2001), Sunan Abi Dawood, tuning, numbering and graduation, Sidqi Jamil al-Attar, Beirut: Dar al-Fikr‎ (In Arabic).
Abu Yusuf, Y. I. (1992), Al rado ala Seir al-Awzai, corrected by Abu Al-Wafa Al-Afghani, Beirut: Dar Al-Kutub Al-Alami‎ (In Arabic).
Abu Yusuf, Y. I. (2003), Al-Kharaj, second edition, Cairo: Al-Maktaba Al-Salafiyyah‎ (In Arabic).
Alaeli, A. (1992), The highest goal in the highest institution, Mohammad Mahdi Jafari, Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance‎ (In Persian).
Al-Bakri, A. U. A. A. A. (1945), AL mojam Ma estajam, Cairo: Dar Al-Alam‎ (In Arabic).
Ali, J. (1993), Detailed in the History of the Arabs, Beirut: Dar Al-Ilm Al-Malayoun‎ (In Arabic).
Ali, S. A. (1998), The State in the Era of the Prophet (PBUH), Baghdad: Publications of the Iraqi Scientific Academy‎ (In Arabic).
Askalani, I. H. (2005), The High Demands of the Appendices of the Eight Musnads, Riyadh: Dar Al-Asimah for Publishing and Distribution‎ (In Arabic).
Azim Abadi, A. T. M. Sh. H. (2002), Awn al-Ma’bood explaining Sunan Abi Dawud, his hadiths were published by Hussam al-Din al-Sabati, Cairo: Dar al-Hadith‎ (In Arabic).
Bassawi, Y. S. (1978), knowledge and history, investigation, Akram Diaa Al-Omari, Baghdad: Al-Ani Press‎ (In Arabic).
Bladhuri, A. Y. J. (1996), Ansab Al Ashraf, investigation, Suhail Zakkar and Riad Zarkali, Beirut: Dar Al-Fikr‎ (In Arabic).
Caulder, N. (1991), Jumu'ah prayer and the theory of authority among jurisprudents, Al-Ijtihad Journal, 12th issue‎ (In Arabic).
Dabbagh, T. D. (1988), The Arab World in the Stone Ages, first edition, Baghdad: General Syndicate Affairs House‎ (In Arabic).
Doe, B. (1983), The monuments of southern Arabian, London: Falcon Olender‎ (In Persian).
Dorant, W. (1991), A History of Civilization, Translated by Ahmed Aram and Digran, Volume 1, Chapsum, Tehran: Spreads and Implications of an Islamic Revolution‎ (In Persian).
Doughes, Ch. (1973), Travel in Arabia desert, Newyourk: Publications‎ (In Persian).
Douri, A. A. (1981), Islam and the spread of the Arabic language and Arabization, Arab Future Magazine, Issue 24, Beirut‎ (In Arabic).
Douri, A. A. (1984), The Historical Formation of the Arab Nation, Beirut: Center for Arab Unity Studies‎ (In Arabic).
Fakhri, A. (1984), Studies in the History of the Near East, Cairo: Al-Angelo Egyptian Library‎ (In Arabic).
Ghasemi, Kh. M. (1999), Studies in the History of Yemen and the Gulf, Alexandria: Shabab Al-Jama'a Foundation‎ (In Arabic).
Gleck, N. (1940), The other side of Jordan, new haven: Asor‎ (In Arabic).
Hamidullah, M. (1984), Rasool Akram in War Square, translated by Seyyed Gholamreza Saeedi, Tehran: Publications of the book of Furushi Mohammadi‎ (In Persian).
Hamwi, Sh. D. A. A. Y. A. (1987), Mu'jam al-Buldan, Beirut: Dar Beirut for printing and publishing‎ (In Arabic).
Haramili, M. H. A. (1977), Wasa’il al-Shia, Tehran: Islamic Library‎ (In Arabic).
Hashem, H. A. (1993), The Gulf in Prehistoric Times, Cairo: Al-Kitab Publishing Center‎ (In Arabic).
Hawally, M. A. A. (1982) Green Yemen, the Cradle of Civilization, Beirut: New Generation Library‎ (In Arabic).
Hitti, Ph. K. (1956), history of Arabs, London: Macmilan‎ (In Persian).
Holt, P. M (2004), Cambridge History of Islam, Volume 2, translated by Timur Qadri, Tehran: Amir Kabir‎ (In Persian).
Ibn Abd al-Hakam, Abd al-Rahman Ibn Abd Allah (2004), The Conquests of Egypt and West, edited and introduced by Ali Muhammad Omar, Cairo: Religious Culture Library‎ (In Arabic).
Ibn Asaker, A. Q. A. H. D. (2001), The Great History of Damascus, commentary and graduation, Abu Abdullah Ali Ashour Al-Junoubi, Beirut: Arab Heritage Revival House‎ (In Arabic).
Ibn Athir, I. D. A. H. A. M. (1992), al-Kamil (History of the Islam and Iran), translated by Abu al-Qasim Halat and Abbas Khalili, Tehran: Alami Publications Institute‎ (In Persian).
Ibn Hanbal, Ahmed (1987), The Reasons for Knowing Men, an investigation, by Talaat Koc Becket and Ismail Jarrahoglu, Istanbul: The Islamic Library‎ (In Arabic).
Ibn Manzoor, M. M. (2000), Lisan al-Arab, Beirut: Dar Sader‎ (In Arabic).
Ibn Miskawayh, A. M. (1990), The Experiences of Nations, translated by Abu al-Qasim Emami and Ali Naqi Manzoui, Tehran: Tus‎ (In Persian).
Ibn Qutayba, A. M. (1991), Gharib al-Hadith, investigated by Abdullah al-Jubouri, Baghdad: Al-Ani Press‎ (In Arabic).
Ibn Rustah, Abu Ali Ahmad Ibn Omar (1986), Al Alagho Nafiseh, translated by Hossein Qara Chanlu, Tehran: Amirkabir‎ (In Persian).
Ibn Saad, Muhammad (2001), Al-Tabaqat, investigation, Ali Muhammad Omar, Cairo: Al-Khanji Library‎ (In Arabic).
Jahiz, A. B. (2002) Al-Bayan wa Al-Tabyeen, Beirut, Dar and Al-Hilal Library‎ (In Arabic).
Jasser, H. (1970) The Geographical Gazetteer of Arab Countries, Riyadh: Dar Al Yamama Publishing‎ (In Arabic).
Judeh, J. (1979) The Arabs and the Land in the Early Islam, Amman: The Arab Company for Printing and Publishing‎ (In Arabic).
Khakrand, Sh. (2011), An Islamic Urban History, Qom: Bostan Book Institute‎ (In Persian).
Kharboutli, A. H. (1959), The History of Iraq under the Umayyad Rule, Baghdad: The Historical Book House‎ (In Arabic).
Khattabi, A. S. (1982), Gharib Al-Hadith, investigation, Abdul Karim Al-Azbawi, Damascus, Dar Al-Alam‎ (In Arabic).
Khawarizmi, M. A. (1983), Mafatih al-Uloom, translated by Hossein Khedive Jam, Tehran: Alami Farhangi‎ (In Persian).
Kurd Ali, M. A. R. M. (2020), Islam and Arabic Civilization, Beirut: Dar al-Qalam for publishing and publishing‎ (In Arabic).
Mahran, M. B. (1988), Studies in the Ancient History of the Arabs, Alexandria: University Knowledge House‎ (In Arabic).
Masoudi, A. H. A. H. (1986), al-Tanbiyyah wa al-Ishraf, translated by: Abu al-Qasim Payandeh, Tehran: Scientific and Cultural Publishing Company‎ (In Arabic).
Mawardi, A. H. (1978), Al-Ahkam al-Sultaniya al-Islamiyya, Beirut: Dar al-Kitab Al-Elamiya‎ (In Arabic).
Moghadsi, S. D. A. A. M. A. (1982), Ahsan al-Taqasim fi Marafah al-Aqalim, translated by Alineqi Manzavi, Tehran: Authors and Translators Company of Iran ‎(In Persian).
Montgomery Watt, W. (1965), Muhammad the Prophet and Politician, Tehran: Islamic bookstore‎ (In Persian).
Mubard, M. Y. (2001), al-Kamal fi al-Lagha and al-Adab, research, Muhammad Abu al-Fazl Ibrahim, Beirut: Dar al-Fakr‎ (In Arabic).
Naim, N. A. A. (1991), the economic situation in the Arabian Peninsula in the period from the third century BC to the third century AD, Riyadh: Dar Al-Shawaf for publication and distribution‎ (In Arabic).
Naji, A. J. (1986), Studies in the History of the Islamic City, Basra: Basra University Press‎ (In Arabic).
Nami, Kh. Y. (1952), Khirbet Moin inscriptions, Muhammad Tawfiq Collection, Cairo: Press of the French Scientific Institute for Oriental Antiquities‎ (In Arabic).
Nami, Kh. Y. (1986), The Arabs Before Islam, Cairo: Dar Al-Arif‎ (In Arabic).
Reza, I. and others (n.d.), Water and irrigation technique in ancient Iran, Bija: Publications of the Ministry of Water and Electricity‎ (In Persian).
Salama, A. A. (1994), Quraish before Islam, Riyadh: Mars Publishing House‎ (In Arabic).
Saleh, A. A. (1990), History of the Arabian Peninsula before Islam, Cairo: Anglo-Egyptian Library‎ (In Arabic).
Salem, S. A. A. (1990), History of the Arabian Peninsula, Alexandria: University Knowledge House‎ (In Arabic).
Sanani, A. B. A. R. (1983), al-Musannaf, investigation, Habib Abd al-Rahman al-Azami, Beirut: The Islamic Library‎ (In Arabic).
Sarkhasi, A. B. M. A. (2002), Al-Mabsout, correction of Samir Mustafa Diab, Beirut: Arab Heritage Revival House‎ (In Arabic).
Sayed, R. (1984), The Nation, the Community, and Authority, Beirut: Dar Iqra‎ (In Arabic).
Shaibani, M. H. (1958), an explanation of the book Al-Sir Al-Kabir, investigation, Salah Al-Din Al-Munajjid, Cairo: Misr Press‎ (In Arabic).
Shaibani, M. H. (1980), Al-Kasb, investigation, Suhail Zakkar, Damascus: published by Abdul-Hadi Harsouni‎ (In Arabic).
Shujaa, A. R. A. W. (1993), Yemen in the eyes of travelers, Beirut: Dar al-Fikr‎ (In Arabic).
Sighani, H. M. H. (1979), Al-Abab Al-Zakher and Al-Lab Al-Fakher, investigation, Muhammad Hassan Al Yassin, Baghdad: Dar Al-Rasheed‎ (In Arabic).
Tabari, M. J. (1968), History of the Messengers and Kings, investigation, Muhammad Abu al-Fadl Ibrahim, Cairo: Dar al-Ma'arif‎ (In Arabic).
Tarsis, A. (1985) Yemen and Arab Civilization, Beirut: Al-Hayat Library‎ (In Arabic).
Tarsis, A. (1999) The Land of Sheba and the Early Arab Civilization, Beirut: Dar Al-Fikr‎ (In Arabic).
Wahidi, A. H. A. A. N. (1978), Reasons for Revelation, Beirut: Dar Al-Kutub Al-Alamiyyah‎ (In Arabic).
Zargarinejad, Gh. (1996), Early History of Islam (Era of Prophethood), Tehran: Smt‎ (In Persian).