پوشش (دربرگیری) ، رویکردی نوین در پساتوسعه

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جامعه شناسی، گروه جامعه شناسی، دانشکده اقتصاد، مدیریت و علوم اجتماعی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

2 دانشیار ، گروه جامعه شناسی، دانشکده اقتصاد، مدیریت و علوم اجتماعی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

10.22126/ipes.2023.5793.1319

چکیده

جامعه‌ برای زیست بهتر نیازمند الگوهایی است که وضعیت اجتماعی و اقتصادی را بهبود ببخشد و مردم زندگی مناسب‌تری داشته باشند. از 1950 میلادی تحت لوای گفتمان توسعه، رویکردهای متنوعی پدیدار گشته ‎اند و سعی در بهبود شرایط جوامع داشته‌اند. نتایج چنین الگوهایی پیامدهای متفاوتی را به بار آورده است. هر جامعه‌ای با توجه به ویژگی‌های تاریخی و اجتماعی‌اش تحت تأثیر این رویکردهای متفاوت توسعه قرار گرفته است. رویکرد نوسازی، نظریه وابستگی، مکتب اکلا و بسیاری دیگر رویکردها شامل این طیف هستند. در واکنش به پیامدهای مخرب توسعه، بدیل‌های متنوعی به میدان آمده‌اند. پژوهش حاضر با رویکردی نظری درصدد است که الگوهای گفتمان توسعه و گفتمان بدیل آن را بررسی کند. گفتمان باعث روشن شدن مرز بین جریان‌های نظری شده و مرز بین جریان توسعه و پساتوسعه براساس رویکرد گفتمانی مشخص شده است. درواقع، تاریخ شکل‌گیری گفتمان توسعه و واکنش‌های نسبت به آن را روشن شده است و جدیدترین رویکرد در گفتمان پساتوسعه شرح داده شده است. نتایج زیر نیز به‎ دست آمده است: 1- گفتمان توسعه از مفاهیمی چون غرب‌محوری، اقتصادمحوری، رشد محوری و تحمیلی بودن تشکیل شده است.2- پساتوسعه به‌عنوان بدیلی درمقابل توسعه قرار گرفته است و رویکرد پوششی متأخرترین رویکردی است که بر این بستر شکل گرفته است. 3- پساتوسعه و اکوسوسیالیسم نیز در راستای پوشش قرار دارند ولی محدود و تک‌محور هستند. 4- با توجه به پیامدهای توسعه اتخاذ رویکرد پوششی موجه قلمداد شده است تا هر جامعه‌ای براساس قابلیت‌های درونی‎اش شکوفا گردد.5-رویکرد پوششی به ظرفیت‌های درونی مردمی چون NGO اتکا دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


احمدی، حمید، و بیدالله‎خانی، آرش (1392). پساتوسعه‌گرایی و بازنمایی‌های انتقادی از گفتمان توسعه؛ رویکردی مردمی. مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران، 5 (3)، 47-63.
احمدیان، قدرت (1396). نقد کتاب پایان توسعه؛ پساتوسعه‎گرایی و بن‎بست‎های پارادایم توسعه. پژوهشنامۀ انتقادی متون و برنامههای علوم انسانی، 17 (8)، 25-47.
ازکیا، مصطفی، و غفاری،  غلامرضا (1387). جامعه‌شناسی توسعه. تهران: کیهان.
ازکیا، مصطفی(1381). جامعه شناسی توسعه. تهران: نشر کلمه.
برژنیسکی، زبیگنیو (1371). جنگ سرد و پیامدهای آن. ترجمه مجتبی امیری. اطلاعات سیاسی و اقتصادی، (63 و 64)، 29-35.
بشیریه، حسین (1374). دولت عقل. تهران: کتاب سیامک.
پیترز، جان ندروین (1395). نظریه توسعه. ترجمه انور محمدی. تهران: نشر گل‌آذین.
حاج‎امینی، مهدی، و ابوترابی، محمدعلی (1397). توسعه فهم توسعه: خوانش انتقادی کتاب تصور عصر پساتوسعه. پژوهش‌نامه انتقادی علوم و برنامه‌های علوم انسانی، 18 (9)، 153-176.
رهنما، مجید (1376). مشارکت؛ در کتاب نگاهی نو به مفاهیم توسعه. ترجمه فریده فرهی. تهران: نشر مرکز.
زاکس، ولفگانگ  (1388). بازاندیشی به جایِ اثرهای بازگشتی. روزنامه رسالت، شماره 6760 به تاریخ 4/5/88.
زاکس، ولفگانگ (1376). نگاهی نو به مفاهیم توسعه. ترجمه فریده فرهی و وحید بزرگی. تهران، نشر مرکز.
سمیعی اصفهانی، علیرضا، و حبیبی، فاطمه (1394). نظریه پساتوسعه و الگوی اقتصاد مقاومتی در جمهوری اسلامی ایران؛ رویکردی مقایسه‌ای. فصلنامه مطالعات راهبردی بسیج، 18 (66)، 51-73.
عنبری، موسی (1382). اندیشه پساتوسعه‎‎گرایی و گشت فرهنگی. روششناسی علوم انسانی، (3)، 53-84.
فرکلاف، نورمن (1389). تحلیل انتقادی گفتمان. گروه مترجمان. تهران: دفتر مطالعات و توسعه رسانه‎ها.
کاوه پیشقدم، محمد کاظم (1389). غلبه مکتب وابستگی بر استراتژی‎های توسعه در دهه‌ نخست انقلاب اسلامی. دانشنامه حقوق و سیاست، (14)، 41-53.
کرن، برونو (1397). اکوسوسیالیسم یا بربریت: یازده تز. محمدرضا جعفری. قابل دسترس در سایت پروبلماتیکا.
کلارک، سایمون (1395). نظریه نولیبرالی جامعه. علیرضا فدائی‌پور، وبسایت نقد اقتصاد سیاسی.
کلاین، نائومی (1391). دکترین شوک. ترجمه مهرداد شهابی و میرمحمود نبوی. تهران: آمه.
لش، اسکات  (1383). جامعه‌شناسی پستمدرنیسم. ترجمه شاپور بهیان. تهران: ققنوس.
یورگنسن، ماریان، و فیلیپس، لوئیز (1389). نظریه و روش در تحلیل گفتمان. ترجمه هادی جلیلی. تهران: نی.
یوسفی، محمدقلی (1382). استراتژی‌های رشد و توسعه اقتصادی. تهران: نشر نی.
References
Ahmadi, H., & Bidale Khani, A. (2012). The Post-development Interest and Critical Representations of Development Debate; a Democratic Approach. Iranian Social Development Studies, 5 (3), 47-63 (In Persian).
Ahmadian, Gh. (2018). Post-Developmentalism and Development Paradigm Impasse. Critical Studies in Texts & Programs of Juman Sciences, 17 (51), 25-47 (In Persian).
Anbari, M. (2004). The thought of post-developmentalism and cultural research, an examination of the relationship between economy and culture in the perspectives of development. Humanities Methodology, 9 (35), 53-84 (In Persian).
Azkia, M., & Ghafari, Gh. (2008). Development Sociology. Tehran: Kayhan (In Persian).
Bashirieh, H. (1995). Dolat Aql, Tehran, Siamak book (In Persian).
Brigg, M. (2002). Post-Development, Foucault, and the Colonisation metaphor’. Third World Quarterly, 16 (4), 717-728.
Brzezinski, Z., & Hunter, R. (1997). The end of the Cold War and beyond. Political-economic information, (32), 0-0 (In Persian).
Clark, S. (2015). Neoliberal Theory of Society. Alireza Fadaipour, Political Economy Review website (In Persian).
Cypher, James M., & Dietz, James, L. (2009). The process of economic development. Publisher Routledge.
Edwards, M. (1989). ‘The irrelevance of development studies’, Third World Quarterly, 11 (1), 116-135.
Enayat, H, & Fathzadeh, H. (2009). A theoretical approach to the concept of ecofeminism. Sociological Studies, 2 (5), 45-63 (In Persian).
Escobar, A. (1992). Reflections on “Development”: grassroots approaches and alternative politics in the Third World, Futures, June: 411–36. Academia.edum, Site.
Ezekia, M. (2012). Development Sociology, Tehran, Kalmeh Publishing House (In Persian).
Fairclough, N. (2009). Critical Analysis of Discourse, Translators Group, Tehran: Media Studies and Development Office (In Persian).
Glenn, Sankatsing (2016). Quest to Rescue Our Future. Amsterdam, Publisher: Rescue Our Future Foundation.
Hajamini, M., & Aboutorabi, M., A. (2018). Development of the Understanding of Development: Critical Book Review of “Imagining the Post-Development Era”, Critical Studies in Texts & Programs of Juman Sciences, 18 (61), 153-176 (In Persian).
Jorgensen, M., & Phillips, L. (2010). Theory and method in discourse analysis, translator: Hadi Jalili, Tehran: Ney. (In Persian).
Kaveh Pishghadam, M. K. (2010). The predominance of the dependency school on development strategies in the first decade of the Islamic Revolution. Private and Criminal Law Research (Encyclopedia of Law and Policy), 6 (14), 41-53 (In Persian).
Kern, B. (2017). Ecosocialism or Barbarism: Eleven Theses. Mohammad Reza Jafari. Available on the Problematica site (In Persian).
Kiely, R. (1999). The Last Refuge of The Noble Savage? A critical assessment of post-development theory. European journal of development Research, 11 (1), 30-55.
Klein, N. (2011). Shock doctrine, Mehrdad Shahabi and Mir Mahmoud Nabavi, Tehran: Ame (In Persian).
Latouche, S. (1993). In the wake of the affluent society: an exploration of post-development, London: Zed book.
Lesh, S. (2004). Sociology of Postmodernism, Shapour Behian, Tehran: Ghoghnoos Publishing (In Persian).
Matthews, S. (2004). Post-Development Theory and the Question of Alternatives: A View from Africa. Third World Quarterly, 25 (2), 373–384, Crafax publishing.
Mcgregor, A. (2007). Development, Foreign Aid and Post-development in Timor-Leste. Third World Quarterly, 28 (1), 155-170.
Nelson, N., & Wright, S. (1995). ‘Introduction: participation and power’ in intermediate Technology Publication, 1-18.
Paul O'Connor, M., & Rosemary, A. (1993). In the Wake of the Affluent Society: an exploration of post-development (Serge Latouche). Zed Books, London and New Jersey.
Peters, J. N. (2015). Theory of Development, Anwar Mohammadi, Tehran, Golazin Publishing (In Persian).
Pieterse, J. N. (2010). After Post-Development. in International Encyclopedia of Human Geography,. published by Elsevier.
Rahnama, M. (1997). Participation; In the book A New Look at the Concepts of Development. translated by Farideh Farhi. Tehran: publishing center (In Persian).
Sachs, W. (1997). A new look at the concepts of development, Farideh Farhi and Vahid Magorhi, Tehran: publishing center (In Persian).
Sachs, W. (2008). Rethinking instead of rebound effects (In Persian). http://eco-literacy.net/glossary/rebound-effect/
Samii Esfahani, A., & Habibi, F. (2014). Post-development theory and model of resistance economy in the Islamic Republic of Iran; A comparative approach. Basij Strategic Studies Journal, 18 (66), 51-73 (In Persian).
Story, A. (2000). ‘Post-Development Theory: Romanticism and Pontius Pilate Politics’ Development, 43 (4), 40-46. http://dx.doi.org/10.1057/palgrave.development.1110194.
Thomas, A. (2007). ‘Poverty and the ‘End of Development’, in Oxford University PRESS, 3-22.
Timothy, M. (2000). Questions of Modernity, Published by the University of Minnesota Press.
Wolfgang, S. (2010). The Development Dictionary, published by Zed Books Ltd.
Yousefi, M. Q. (2003). Economic growth and development strategies, Tehran, Ney Publishing (In Persian).