درآمدی بر بررسی نقش شرکت‌های فراملیتی در تداوم وابستگی اقتصادی ایران

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری توسعه اقتصادی و برنامه ریزی، دانشکده اقتصاد،دانشگاه علامه طباطبایی،تهران . ایران

2 استاد گروه برنامه ریزی و توسعه اقتصادی، دانشکده اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران،ایران.

10.22126/ipes.2023.9419.1590

چکیده

در عصر جهانی‌ شدن، شرکت‌های فراملیتی به عنوان بازیگران نظام بین‌الملل و اقتصاد جهانی از قدرت بسیاری جهت تاثیرگذاری برخوردار شده‌اند. این نهادها در حال حاضر چنان قدرتی در اقتصاد جهانی دارند که باید توجه خود را روی این مسئله متمرکز سازیم که این نهادها به چه نحوی حاکمیت را تضعیف کرده و بر جریان سرمایه‌گذاری بین‌المللی اثرگذارند. این پژوهش از رویکرد وابستگی که یکی از رویکردهای رایج در بررسی موانع تاریخی توسعه در ایران است و از ظرفیت بالایی در تحلیل توسعه و توسعه نیافتگی در جهان سوم برخوردار است، برای تحلیل نقش شرکت‌های فراملیتی در اقتصاد ایران استفاده می‌کند. هدف پژوهش آن است که با رویکرد تحلیلی-توصیفی و در چارچوب دیدگاه‌های جدید وابستگی (توجه به شرایط اجتماعی، اقتصادی و سیاسی خاص کشور و نقش فعال دولت به عنوان سیاست‌گذار اصلی)، نشان دهد فعالیت شرکت‌های فراملیتی در ایران چه تاثیری بر روند وابستگی کشور به دنیای خارج داشته است. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که ورود شرکت‌های فراملیتی در کشورهای در حال توسعه با هدف انتقال سرمایه و تکنولوژی، بدون در نظر گرفتن شرایط و بسترهای اقتصادی، سیاسی، حقوقی و ... مناسب محقق نخواهد شد. به این ترتیب ورود شرکت‌های فراملیتی نه تنها رشد و توسعه اقتصادی را به همراه نخواهد داشت بلکه می‌تواند به تعمیق وابستگی و از میدان به درشدن بنگاه‌های تولیدی داخلی منتهی گردد. تحلیل‌های این پژوهش از تجربیات تاریخی اقتصاد ایران نیز تائیدی بر بحث‌های نظری و تحلیلی است، در ایران نیز ورود سرمایه و انتقال تکنولوژی توسط شرکت‌های فراملیتی بدون توجه به شرایط داخل با رویکرد توسعه‌ای صورت نگرفته و منجر به وابستگی اقتصاد ایران به دنیای خارج شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


منابع
اوانز، پیتر (1380). توسعه یا چپاول: نقش دولت در تحول صنعتی. ترجمۀ عباس زندباف و عباس مخبر. تهران: طرح نو.
جی-بارنت، ریچارد و ای-مولر، رونالد (1363). سیطرۀ جهانی، قدرت شرکتهای چندملیتی. ترجمۀ مصطفی قریب. چاپ اول. تهران: انتشارات هاشمی.
چانگ، هاجون (1383). جهانی‎شدن، شرکت‎های فراملیتی و توسعه اقتصادی، ترجمه محمدحسین حکیمیان. فصلنامه اقتصاد و جامعه، 11-29.
چانگ، هاجون (1392). نیکوکاران نابهکار. ترجمۀ میرمحمود نبوی و مهرداد شهابی. چاپ اول. تهران: نشر کتاب آمه.
چلبی، مسعود (1391). جامعهشناسی نظم: تشریح و تحلیل نظری نظم اجتماعی. چاپ ششم. تهران: نشر نی.
رهنما، سعید (1357). نظریههای وابستگی: صنعتی شدن وابسته و وابستگی تکنولوژی. انتشارات بهاران و انتشارات پیمان.
سو، الوین (1392). تغییر اجتماعی و توسعه: مروری بر نظریات نوسازی، وابستگی و نظام جهانی. ترجمۀ محمود حبیبی مظاهری. تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.
References
Barnet, Richard J., & Ronald E. M. (1984). Global reach: The power of the multinational corporations. Translated by Mostafa Gharib. First Edition. Tehran: Hashemi Publications (In Persion).
Cardoso, F. H. (1973). Associated-dependent development: theoretical and practical implications. Authoritarian Brazil, 142-176. DOI: 0-300-01991-2.
Chalabi, M. (2012). The Sociology of Order: Theoretical Explanation and Analysis of Social Order. Sixth Edition. Tehran: Ney Publications (In Persion).
Chang, H. (2013). Bad Samaritans: The myth of free trade and the secret history of capitalism. Translated by Mir Mahmoud Nabavi and Mehrdad Shahabi. First Edition. Tehran: Nashr-e Ketab-e Aameh (In Persion).
Chang, H. J. (1998). Globalization, transnational corporations, and economic development, Translated by Mohammad Hossein Hakimian. Journal of Economy and Society, (2). 97-113 (In Persion).
Chang, H. J. (2003). Kicking away the ladder: Infant industry promotion in historical perspective. Oxford Development Studies, 31 (1), 21-32. doi: 10.1080/1360081032000047168.
Dos, S. T. (1970). The structure of dependence. American economic review, 60 (2), doi: 231. 9781315049038
Evans, P. B. (1983). State, local and multinational capital in Brazil: Prospects for the stability of the ‘triple alliance’in the eighties. Latin America in the world-economy: New perspectives, 139-168.
Evans, P. B. (2001). Predatory, developmental, and other apparatuses: A comparative political economy perspective on the third world state. Translated by Abbas Zandbaf and Abbas Mokhber. Tehran: New design (In Persion).
Frank, A. G. (1972). Sociology of Development and Under Development of Sociology, in Cockcroft et.al.
Patibandla, M., & Petersen, B. (2002). Role of transnational corporations in the evolution of a high-tech industry: The case of India's software industry. World development, 30 (9), 1561-1577. doi: 10.1016/S0305-750X(02)00060-8
Rahnama, S. (1978). Dependency Theories: Dependent Industrialization and Technological Dependency. Baharan and Peyman Publications (In Persion).
So, A. Y. (2013). Social change and development: Modernization, dependency and world-system theories. Translated by Mahmoud Habibi Mazaheri. Tehran: Strategic Studies Research Institute Publications (In Persion).
Soon, T. T., & Huat, T. C. (1990). Role of transnational corporations in transfer of technology to Singapore. In Technology Transfer in the Developing Countries (pp. 335-344). London: Palgrave Macmillan UK. DOI: https://doi.org/10.1007/978-1-349-20558-5_26
Sternberg, M. (1974). Dependency, imperialism, and the relations of production. Latin American Perspectives, 1 (1), 75-86. doi: 10.1017/S0023879100030284
UNCTAD, (2014). Transfer of Technology and Knowledge Sharing for Development: Science, Technology and Innovation Issues for Developing Countries.