ابتکار جاده ابریشم نوین چین؛ فرصت‌ها و تهدیدها برای ایران، پاکستان و قزاقستان

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری روابط بین الملل، دانشگاه گیلان، گیلان، ایران

2 استاد گروه علوم سیاسی و روابط بین الملل، دانشگاه گیلان، گیلان، ایران

چکیده

ابتکار یک کمربند – یک جاده چین مهم ترین مگاپروژه اقتصاد سیاسی بین‌المللی در شرایط کنونی است. چین با این طرح، اهداف بزرگی را در زمینه رشد اقتصادی، به خصوص امنیت انرژی، گسترش حوزة نفوذ و تأثیرگذاری در مناطق مختلف، دسترسی به بازارهای جهانی و نیز ایجاد راه‌های ارتباطی و حمل‌ونقل مقرون به صرفه‌تر دنبال می‌کند. این ایده به دنبال تسهیل و تأمین انتقال انرژی، کالا و نزدیک‌گردانیدن نقاط مختلف کرة خاکی به سوی کشور چین است. مقاله حاضر معطوف به تبیین فرصت‌ها و چالش‌های همکاری ایران، پاکستان، قزاقستان و چین در قالب این ابتکار با اتکا به روش‌های کیفی پژوهش همچون مشاهده و تحلیل اسناد است. در این راستا پرسش اصلی تحقیق این‌گونه مطرح می‌شود که ابتکار جاده ابریشم نوین به مثابه راهبرد سیاست خارجی چین چه فرصت‌‌ها و چالش‌هایی برای ایران، پاکستان و قزاقستان به وجود آورده است؟ در پاسخ باید گفت که ابتکار جاده ابریشم به واسطه قدرت‌یابی سیاسی- اقتصادی چین در عرصه بین‌المللی در بخش اقتصادی موجب توسعه و تعمیق روابط تجاری اقتصادی کشورها با یکدیگر، بهره‌مندی ایران، پاکستان و قزاقستان از این ابتکار به‌عنوان فرصتی برای ارتقای جایگاه در اقتصادی جهانی، ایجاد مسیرهای مختلف خشکی و دریایی و متنوع‌سازی مبادی واردات انرژی، تأمین، تسهیل و افزایش امنیت انتقال انرژی برای عرضه‌کنندگان و مصرف کنندگان در جهت تأمین منافع متقابل شده است. در بخش سیاسی، ظرفیت‌سازی برای برتری منطقه‌ای، تعامل همزمان با شرق و غرب، تلاش برای ایجاد ثبات در کشورهای مستعد ناامنی و افزایش آزادی عمل در صحنه بین‌المللی را برای این سه کشور به وجود آورده است. در ذیل چالش‌ها محورهایی همانند تفوق چین بر ساختار ژئواکونومی کشورهای ایران، پاکستان و قزاقستان و تشدید رقابت روسیه، هند، آمریکا در منطقه را نیز به همراه داشته است.

کلیدواژه‌ها


اسلامی، مسعود و غریبی، محسن. (1397). «ژئواکونومی نوین انرژی و پیامدهای آن برای امنیت انرژی جهان». فصلنامه سیاست خارجی. شماره 2. 102-71.
امیراحمدیان، بهرام و دولت آباد، روح­الله. (1395). «ابتکار جاده ابریشم جدید چین: اهداف، موانع و چالش­ها».  فصلنامه مطالعات روابط بین­الملل. سال نهم، شماره 36. 3-1.
آجیلی، هادی و دیگران. (1396). «امنیت انرژی چین در راستای طرح یک کمربند- یک جاده».  فصلنامه شهرضا. شماره سی و دوم. 92- 61.
پیرسلامی، فریبرز و پیرانخو، سحر. (1396). «جاده ابریشم نوین به مثابه راهبرد سیاست خارجی چین: فرصت­ها و تهدیدها برای ایران». فصلنامه روابط خارجی. سال نهم. شماره3. 42-7.
حمیدی­نیا، حسین و دولت آباد، روح­الله. (1394). «انرژی عرصه بازی بزرگ جدید در آسیای مرکزی».  فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز. شماره90. 96-67.
سجادپور، محمدکاظم و نیاکی، آسیه. (1397). «چین و افراط­گرایی برگرفته از آسیای مرکزی». فصلنامه آسیای مرکزی و قفقاز. شماره 103. 35-2.
شریعتی ­نیا، محسن و عزیزی، حمیدرضا. (1396). «همکاری ایران و چین در کمربند  اقتصادی جاده ابریشم». فصلنامه روابط خارجی. سال نهم. شماره4. 29-7.
کتابی، محمود و دیگران. (1395). «تبیین روابط استراتژیک چین و پاکستان». سیاست جهانی. دوره پنجم. شماره 1. 37-2.
گل­کرمی، عابد ودیگران. (1397). «تبیین ژئوپلیتیک ایران با تاکید بر قابلیت­های ژئواکونومیک». نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی. شماره 49. 21-2.
محروق، فاطمه. (1396). «واکاوی اهمیت نقش و جایگاه پاکستان و ایران در معادلات استراتژیک چین». فصلنامه روابط خارجی. شماره3. 98-71.

References

Ahmad, Manzoor. Tahir Ali and Zahir Shah. (2017). The US Factor in Pakistan Iran Relations: New Dimensions. Journal of Political Studies, 24: 295–314.
Amighini, Alessia, ed. (2017). China’s Belt and Road: A Game Chnger?. Milan: Italian Institute for International Political Studies.
Arif, Areeba. (2016). Gawadar and Chabahar: Implications for the Region. Issue Brief, 3 June. Karachi: Institute of Strategic Studies.
CIA. (2018). The World Factbook. Washington, D.C: Central Intelligence Agency. on https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook.
El-Gamal, Mahmoud A. (2017). Islamic Finance’ after State-sponsored Capitalist Islamism. University of Houston: Baker Institute for Public Policy. On  https://www.bakerinstitute.org/files/ 12606.
Erdbrink, Thomas. (2017). For China’s Global Ambitions, ‘Iran Is at the Center of Everything. New York Times, 25 July.           
Feng, Emily, and Henry Foy. (2017). China-Kazakhstan Border Woes Dent Silk Road Ambitions. Financial Times, 20 December.
Hydrocarbons Technology. (2018). Kazakhstan-China Crude Oil Pipeline. on
https://www.hydrocarbons-technology.com/projects/kazakhstan-china-crude-oil pipeline.
Jenkins, Colby, and Saniya Perzadayeva. (2018). Law of Astana International Financial Centre. Moore & Van Allen PLLC, January. On http://www.mvalaw.com/news-publications-547.html
Kembayev, Zhenis. (2018). Implementing the Silk Road Economic Belt: From the Shanghai Cooperation Organisation to the Silk Road Union?. Asia Europ  Journal, 16: 37–50.
Li, Weiping and Daxiang Jin. (2018). On the Design of Financial Products along  OBOR. The Journal of Finance and Data Science. 4: 55–70.
Lu, Jin. (2016). Economic Cooperation between China and Iran from the Perspective of the Belt and Road. Alabo Shijie Yanjiu [Arab World Studies] 2016: 21–34.
Mohammad, Usman. (2017). Mapping the China-Pakistan Economic Corridor. 4 October on
https://reconasia.csis.org/analysis/entries/mapping-the-china pakistan-economic-corridor.
Selmier, Travis. (2018). The Belt and Road Initiative and the influence of Islami  economies. ECONOMIC AND POLITICAL STUDIES. 2018. 6. 3, 257–277.
Shaikh, Faheemullah, Qiang Ji and Ying Fan. (2016). Prospects of Pakistan-China Energy and Economic Corridor. Renewable and Sustainable Energ  Reviews, 59: 253–263.
Vizcaino, Bernardo. (2018). Kazakhstan Financial Hub Eyes Sovereign Sukuk, Central Sharia Board. Reuters on 6 March, 2018 on
https://www.reuters.com/article/islamic-finance-kazakhstan/kazakhstan financial-hub-eyes-sovereign-sukuk-central-sharia-board-idUSL5N1QO0BB.
Wolf, Siegfried O. (2017). China-Pakistan Economic Corridor and Its Impact on Regionalisation in South Asia. In Regional Cooperation in South Asia Socio-Economic, Spatial, Ecological and Institutional Aspects, edited by Sumana Bandyopadhyay and Andre Torre, 99–112. Cham: Springer Nature.
Wolf, Siegfried O. (2017). China-Pakistan Economic Corridor and Its Impact on Regionalisation in South Asia. In Regional Cooperation in South Asia Socio-Economic, Spatial, Ecological and Institutional Aspects, edited by Sumana Bandyopadhyay and Andre Torre, 99–112. Cham: Springer Nature.
Yu, Hong. (2017). Motivation behind China’s One Belt, One Road Initiatives and Establishment of the Asian Infrastructure Investment Bank. Journal of Contemporary China, 26: 353–368.