مواجهه دولت لیبی با چالش‌های جهانی‌شدن حقوق بشر

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران.

چکیده

حکومت دیکتاتوری قذافی در لیبی یکی از رژیم‌های سیاسی بود که در پی تحولات انقلابی دهه 2010، با بسیج جامعه و مشارکت نهادها و نیروهای بین‌المللی از قدرت برکنار شد. در تبیین فروپاشی این رژیم سیاسی، عوامل داخلی (ساختار سیاسی عقب‌مانده، خفقان و استبداد حاکمان، موج دموکراسی‌خواهی و رسانه‌های جدید) و عوامل خارجی (نقش نهادها و نیروهای بین‌المللی و قدرت‌های بزرگ) مطرح شده‌اند. این پژوهش با درکی کلیت‌محور تعامل دولت و فرایندهای جهانی‌شدن را در قالب دو عامل درونی و بیرونی با هم ترکیب کرده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که جهانی‌شدن در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی و ارتباطی خود درک و فضایی گفتمانی از حقوق بشر در لیبی به وجود آورد. بدین ترتیب که جامعه به حقوق نظری و هنجاری تضییع‌شده خود پی بُرد و خواهان تحقق حقوق سیاسی، اقتصادی و فرهنگی خود شد. فرایندی که در پی فروپاشی رژیم‌های منطقه و با کمک رسانه‌های جدید به اعتراض‌های انقلابی گسترده تبدیل گردید اما مواجهه خشن و سرکوبگرانه رژیم با شهروندان، سبب جنگ داخلی و به میان آمدن ابزارهای اجرایی حقوق بشر شد. وضعیتی که موجب پیوند و ائتلاف نهادهای بین‌المللی با جامعه لیبی و برکناری قذافی شد.

کلیدواژه‌ها


امام جمعه، سید جواد. (1392). شکل‌گیری جامعه مدنی در لیبی بعد قذافی: ضرورت‌ها، موانع و راهکارها. راهبرد، شماره 67، 64-39.
آجیلی، هادی و چادری، شبنم. (1393). نقش سازمان ملل متحد در بحران لیبی (2011 میلادی). مطالعات سیاسی، شماره 24، 178-153.
آشوری، داریوش. (1381). دانشنامه سیاسی، فرهنگ اصطلاحات و مکتب‌های سیاسی. تهران: انتشارات مروارید، چاپ هشتم.
بنیاد هریتیج. (1390). شاخص‌های آزادی اقتصادی مصر، تونس و لیبی. بازار بین‌الملل، شماره 11.
تافلر، آلوین. (1371). موج سوم. ترجمه شهین دخت خوارزمی. تهران: نشر نو. (تاریخ انتشار به زبان اصلی،1980).
جعفری ولدانی، اصغر. (1388). عربستان و رویای تسلط بر یمن. رهیافت‌های سیاسی و بین‌المللی، شماره 17، 67-37.
جوکار، مهدی. (1389). «ریشه یابی تحولات اخیر خاورمیانه: چرا دولت های تا دندان مسلح خاورمیانه عربی در برابر اعتراضات (اخیر مردمی) ناتوان مانده اند؟» بازیابی شده در 11/11/1389، قابل دسترسی در: http://peace-ipsc.org/fa/
تازار، ج. (1391، 23 آبان). «بازخوانی نقش شورای امنیت در تحولات لیبی». بازیابی شده در 23/8/1391، قابل دسترس در:         http://internationallaq.persianblog.ir/post
داداندیش، پروین. (1391). «تحولات لیبی و دکترین مسئولیت حمایت». راهبرد، شماره 62، 192-162.
دهشیار، حسین. (1389). «دولت در خاورمیانه عربی: رخنه‌ناپذیری نظام سیاسی». مطالعات خاورمیانه، شماره 61،186-163.
مک کرکئودال، روبرت و فربرادر، ریچارد. (1381). «جهانی‌شدن و حقوق بشر». ترجمه صفرعلی محمودی. اطلاعات سیاسی اقتصادی، شماره 176-175، 119-98.
زارعی، س. (1390، 6 اردیبهشت).«سناریوهای چهارگانه غربی‌ها برای حذف قذافی و مدیریت مخالفان». بازیابی شده در 6/8/1390، قابل دسترس در  http://asremrooz.ir/vdcebe8pijh8z.9bj.html.
زینی وند، ع. (1391، 30 فروردین). بازخوانی نقش شورای امنیت در تحولات لیبی. بازیابی شده 23/8/1392، قابل دسترس در:      https://www.tabnak.ir/fa/news/238960/
سازمند، بهاره. (1384). فرهنگ و حقوق بشر در پرتو جهانی‌شدن. راهبرد، شماره 36، 68-51.
ساعی، احمد و قاسمی، روح الله. (1392). تاثیر جهانی شدن بر تحولات منطقه و جهان اسلام (با تاکید بر نقش رسانه ها و شبکه های اجتماعی)، طرح پژوهشی، تهران: مرکز ملی جهانی شدن.
سردارنیا، خلیل­الله. (1389).«چالشهای سیاسی-اقتصادی و آزادسازی سیاسی در خاورمیانه عربی،(ازدهه 1990 به بعد)»، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، سال هفدهم، شماره 1389، صص 19-20.
سردارنیا، خلیل‌الله و عمویی، رضا. (1393).«تحلیل انقلاب لیبی و چالش‌های فراروی حکومت پسااقتدارگرا از منظر بحران هویت و آمریت». روابط خارجی، شماره 31، 190-161.
شریفی طرازکوهی، حسین. (1388).«روندهای سیاسی و فرهنگی در فرآیند جهانی‌شدن حقوق بشر. حقوق دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 39، شماره 4، 295-277.
شریفی طرازکوهی، حسین. (1390). حقوق بشر(ارزش­ها و واقعیت­ها). نشر میزان. چاپ اول، بهار1390.
شولت، یان آرلت. (1382). نگاهی موشکافانه بر پدیده جهانی‌شدن. ترجمه مسعود کرباسیان. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. (تاریخ انتشار به زبان اصلی، 2000).
طاهری، ابوالقاسم. (1381).«فناوری ارتباطی و اطلاعاتی، جهانی‌شدن و پیامدهای سیاسی آن». پژوهش حقوق عمومی، شماره 8، 39-7.
عباسی، بیژن. (1390). حقوق بشر و آزادی‌های بنیادین. تهران: نشر دادگستر.
علایی، حسین.(1391).«نقش شورای امنیت سازمان ملل در فروپاشی نظام قذافی». فصلنامه راهبرد، سال بیست و یکم، شماره 63، 113-139. 
کاستلز، مانوئل. (1380). عصر اطلاعات: اقتصاد، جامعه و فرهنگ ظهور جامعه شبکه‌ای (جلد اول). ترجمه احد علیقیان، افشین خاکباز. تهران: طرح نو. (تاریخ انتشار به زبان اصلی، 1996).
گل محمدی، احمد. (1393). جهانی‌شدن، فرهنگ و هویت. تهران: نشر نی. چاپ هفتم.
زهادی، رها لوسین. (1388). نسل‌های حقوق بشر، در مفاهیم کلیدی حقوق بشر بین‌المللی. گردآوری مهدی ذاکریان، تهران:
مصفا، نسرین و شمس لاهیجانی، علیرضا. (1391).«لیبی: آوردگاه مسئولیت برای حمایت». مطالعات راهبردی، شماره 55، 168-149.
مقصودی، مجتبی، حیدری، شقایق. (1390). «بررسی وجوه تشابه و تفاوت جنبش‌های عربی در کشورهای خاورمیانه». رهنامه سیاست‌گذاری، سال دوم، شماره دوم، 73-41.
موسوی، سیدحسین. (1390). مدل انقلاب لیبی و رواج مفاهیم مخاطره‌آمیز. تهران: پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه.
موسی‌زاده، رضا و رنجبر، رضا. (1392). «بررسی تطبیقی عملکرد شورای امنیت در قبال تحولات لیبی، یمن و بحرین 2012-2011 از دیدگاه حقوق بین‌الملل». سازمان‌های بین‌المللی، شماره 3، 33-7.
نظری، علی اشرف؛ قنبری، لقمان و حق شناس، محمدرضا. (1391).«تأثیر شبکه‌های نوین ارتباطی بر شکل‌گیری جنبش‌های سیاسی». مطالعات خاورمیانه، شماره 69، 62-39.
نقیبی مفرد، حسام. (1389). حکمرانی مطلوب در پرتو جهانی‌شدن حقوق بشر. تهران: شهر دانش.
واعظی، محمود. (1392). بحران‌های سیاسی و جنبش‌های اجتماعی در خاورمیانه نظریه‌ها و روندها. تهران: اداره نشر وزارت امور خارجه.

References

Adeel, Malik & Bassem, Awadallah. (2011). The Economic of the Arab Spring, Center for the study of African Economies, available at: www.csae.ox.ac.uk/workingpapers/pdfs/csae-wps-2011-23.pdf.
 Africaneconomicoutlook,(2012). Libya, available at: https://www.africaneconomicoutlook.org/libya/
Al Hussaini, Amira (17 Jan 2011). Libya, Gaddafi Wages War on the Internet as Trouble Brews at Home, available at: https://globalvoices.org/2011/01/17/libya-gaddafi-wages-war-on-the-internet-as-trouble-brews-at-home.
Ayhan, Veysel. (2012). Post Gaddafi Period in Libya, available at: http://www.impr.org.tr/en/post-gaddafi-period-jn-libya.
 Central Intelligence Agency, (2012).The World  Factbook, available at: https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ly.html
Cordesman, A. H, (2011). Rethinking the Arab Spring: stability and security in Egypt, Libya, Tunisia and the rest of the MENA Region.
Eid, Gamal. (2004).Libya: the Internet in a conflict zone, The Arabic Network for Human Rights Information, available at: http://www.anhri.net/en/reports/net2004/libya.shtml.
Freedom House, (25 September, 2012), Freedom on the Net 2012-Libya, available at: http://www.unhcr.org/refworld/publisher, FREEHOU, ANNUALREPORT, LBY, 5062e89f2, 0.html.
Freedom House. (2011). Libya, Freedom of the Press 2011, available at:
Library of congress, Federal Research Division . (April 2005,) Country Profile Libya, available at:http://leweb2.loc.gov/frd/cs/profiles/libya.pdf.
Manfreda, Primoz. (2012), Parliamentary Elections in Libya 2012, available at: http://middleeast.about.com/od/libya/a/parliamentary-Elections-In-Libys-2012.htm
Morse,Leon&Myers,Dayana Kerecman. (2009).Media sustainability index-Middle East and North Africa, Media Sustainability index 2006/2007, available at: http://www.irex.org/system/files/MENA%20MSI%202007%20Book.pdf
OpenNet Initiative. (2012). Internet Filtering in Libya-2006/2007, available at: http://opennet.net/studies/libya2007.
Report on Internet in Libya. (2004), available at: http://www.mohamoon-daleel.com/montada/ messagedetails.asp? p_messagied=3334.
Saunders, D. (March 5, 2011). Arab Social Capital is there- it's young and connected, available at:  http://www.theglobeandmail.com/news/world/doug-saunders/arab-social-capital-is-there-its-young-and-connected/article1930770.