بررسی ساختار اقتصاد سیاسی سازمان موسوم به دولت اسلامی (داعش) در خاورمیانه با تأکید بر دو کشور عراق و سوریه

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد چالوس، چالوس ایران

2 کاندیدای دکتری تخصصی اندیشه سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد چالوس، چالوس، ایران.

چکیده

هدف این پژوهش بررسی ساختار اقتصاد سیاسی دولت اسلامی (داعش) در خاورمیانه با تمرکز بر دو کشور (عراق و سوریه) است. سؤال اصلی پژوهش ساختار مالی دولت اسلامی (داعش) اعم از تأمین منابع، هزینه‌ها و تأثیر آن بر اقتصاد دو کشور عراق و سوریه است. روش‌شناسی پژوهش از نظر هدف کاربردی، از نظر روش توصیفی-تحلیلی و از حیث محتوی کیفی است. فرضیه اول حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد، اقتصاد سیاسی و ساختار مالی داعش ترکیبی از فن‌های مالی سنتی و مدرن، با تجارت کاذب بوده و از بدو تأسیس تا سقوط موصل و سپس رقه در سال 2017-2018 از سه طریق 1) منابع طبیعی 2) منابع حاصل از اعمال مجرمانه و غیرقانونی 3) شبکه مالی حامیان متکی بوده است و از سال 2017 تا ژانویه 2020، زمان تنظیم این گزارش داعش تقریباً بخش عمده‌ای از ساختار مالی و اقتصاد سیاسی خود را از دست داده است. در پاسخ به بخش دوم سؤال اصلی پژوهش دائر بر تبعات و پیامدهای ساختار تروریستی داعش بر ساختار اقتصادی کشورهای عراق و سوریه؛ این تحقیق نشان می‌دهد که اقدامات داعش، سبب اختلال در ساختار اقتصادی و نابودی زیرساخت‌های این دو کشور گردیده است. محدودیت‌های این پژوهش نیز به پیامدها و سندیت منابع آن معطوف است چرا که مستندات پژوهش در درجه اول بر داده‌های رسانه‌های غربی، روزنامه‌نگاران، اظهارات غیرمستقیم شهود و بعضاً گزارش‌های رسمی اندک استوار شده است. از حیث اهمیت پژوهش درک ساختار اقتصاد سیاسی داعش به عنوان یکی از عوامل مهم حیات و بقای این سازمان تروریستی و هم نقطه‌ضعف آن ضروری به نظر می‌رسد.

کلیدواژه‌ها


اویسی، هادی (1395)، «بررسی تأثیر عوامل جغرافیایی بر امنیت اجتماعی (مطالعه موردی استان کرمان)»، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال سی و یکم، شماره یکم، شماره 120 صص 184-169.
اکبری، حمیدرضا (1395)، «چگونگی نقش‌آفرینی داعش در مناسبات سیاسی خاورمیانه، فصلنامه جستارهای سیاسی معاصر»، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال هفتم، شماره اول، 26-1.
اسمیت، روی، الانیس، عماد و فاراندس، کریستوفر. (1392)، اقتصاد سیاسی بین‌الملل در سده بیست و یکم، ترجمه امیرمحمد حاجی یوسفی و روح‌الله طالبی آرانی، تهران: نشر مخاطب، چاپ اول.
ارغوانی پیرسلامی، فریبرز، خوش‌گفتار، حسن (1396)، «بلوک‌های تجاری منطقه‌ای در خاورمیانه: بررسی چالش‌ها از منظر اقتصاد سیاسی»، فصلنامه سیاست خارجی، سال سی و یکم، شماره 4. صص 100-71.
بصیری، محمدعلی، آقا محمدی، زهرا، فلاحی، احسان (1395)،« سترهای شکل گیری و تداوم تروریسم در خاورمیانه مطالعه موردی داعش در عراق و سوریه»، فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام، دوره 5، شماره 3، پیاپی 19، 51-71.
ببری، نیکنام (1393)، سیستم سازی پاشنه آشیل تکفیریسم، موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌الملل- ابر معاصر تهران.
پوراحمدی. حسین. عباسی، بهرام (1394)«اقتصاد سیاسی بین‌الملل و ظهور و کارکرد داعش در خاورمیانه»، فصلنامه رهیافت‌های سیاسی بین‌المللی. شماره 43. پائیز 1394، 91-113.
پوراحمدی، حسین (1388)، اقتصاد سیاسی تحولات نوین خاورمیانه، تهران: معاونت پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی، چاپ اول.
شادمهری، فاطمه، زرقانی، هادی، خوارزمی، علی (1395)،«تحلیل ملاحظات پدافند غیرعامل در زیرساخت‌های شهری با تأکید بر زیرساخت آب»، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال سی و یکم، شماره سوم، شماره پیاپی، 122. 117-103.
شفاف، 1393: کد 270719. shafaghna.com. https:// www
 دیلم صالحی، بهروز (1384)، «چالش‌های دموکراسی در خاورمیانه»، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، سال دوازدهم، شماره، 1 بهار، 172-143.
دهشیار، حسین (1395)، « گسل‌های هویتی و اقتصاد سیاسی گروه داعش » ، فصلنامه علمی پژوهشی سیاست جهانی، دوره پنجم، شماره سوم. 26-7.
رشیدی، احمد (1394)، « درآمدی بر رهیافت جامعه‌شناسی تاریخی، مقایسه‌ای در پژوهش‌های علوم سیاسی ». سیاست- مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 45، شماره 68. 457-474.
کسرایی، محمد سالار، داوری مقدم، سعیده (1394)، « برآمدن داعش در خاورمیانه: تحلیل جامعه­شناختانه »، فصلنامه روابط خارجی، سال هفتم، 216-191.
قاسمی، فائزه. (1393). « اقتصاد سیاسی غنیمت در داعش، مرکز پژوهش‌های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه» ، قابل دستیابی در           http//:fa.cmess.ir/View/tabid/127/ArticleId./2565/aspx.
مبلغی، عبدالمجید (1389)، درآمدی بر تروریسم پژوهی: رویکردها، تعاریف، موضوع شناسی فقهی، تهران: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، چاپ اول.
میلر، ریموند(1390)، اقتصاد سیاسی بین الملل: جهان بینی های متعارض، ترجمه محمدعلی شیرخانی، سید احمد فاطمی نژاد، علیرضا خسروی، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها، چاپ اول.
محروق، فاطمه (1394)، «اقتصاد سیاسی تروریسم: مورد داعش»، فصلنامه روابط خارجی، سال هفتم، شماره چهارم، 152-119.
نساج، حمید، نظریف مینا، پوررنجبر، مهدیه(1394)، شناسایی و تامین منابع مالی داعش، فصل نامه حبل المتین، سال چهارم، شماره یازدهم.

References

Aust.Goverment(2016).Department of forign affairs and trade. Political economy analysis..https://www.nationalsecurity.gov.au/Securityandyourcommunity/Pages/National-Terrorism-Threat-Advisory-System.aspx#current 
Benemlech.F.Koler. (2016)       https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/09546553.2018.1482214.
Center for the Analysis of Terrorism May 2016. https://cat-int.org/wp-content/uploads/2016/06/ISIS-Financing-2015-Report..ISIS Financing CATC Center.
Cronin, Audrey Kurth(2015) ISIS Is Not a Terrorist Group, Foreign Affair, March and April, available at: https://www. foreignaffairs.com/articles/middle-east/2015-02-16/isis-not-terrorist-group.
ChathamhouseWashingtonDC.U.S.Depertment of treasury.December10.2015. https://www.treasury.gov/resource-center/sanctions/programs/pages/iran.aspx
Coling p.clarke. Kimberly jacson. Patric B. Johnston eric robinston. How ard J.shatz. Finding futures of the Islamic state of Iraq and the levaan. 2016. Rand corporation.
(CAT)  Central Analyisis Terrorism. https://cat-int.org/index.php/tag/isis-en/
Dimitrios Stergiou(2016). University of Peloponnese, Department of Economics. https://papers.ssrn.com/
Custers, Peter. (2014). Political economy of ISIS's advance, the Daily Star, 8. March. Available at: http://www.thedailystar.net/political-economy-of-isiss-advance-35267
David Kenner(2019). All ISIS Has Left Is Money. Lots of It. https://www.theatlantic.com/international/archive/2019/03/isis-caliphate-money-territory/584911/   
Economist.March 157.2015. https://www.economist.com
FATF, (October.22.2015).Report ON Emerging Terprist Financing Risks. www.fatf.org.Homland and Security Ecuritycmmitte.octobr.2016. https://www.dhs.gov/taxonomy/term/2776/all/feed
Friedland, Elliot)2015) Special Report the Islamic State, the Clarion Project, May 10, available       at:https://www.clarionproject.org/sites/default/fles/islamic-state-isis-isil-factsheet-1.
Ganor, Boaz. (2015). Four Question on Isis :a Trend Analysis of the Islamic State, perspective on the terrorism, volume. 9, issue. 3, PP. 55-64
Gower, M., Politowski, B. (2016), Syrian Refugees and the UK Response, Commons Library Briefing, Retrieved from: Lanchovichina, E., Ivanic, M. (2015), Economic Effects of Syrian war and the spread of the Islamic state on the levant,T world Bank Group,10th Defence and Seucurity Economics Workshop, Carleton University, Ottawa, Canada, 6th Novenmer, [Forwarded from Sina] he(https://www.quandl.comcollectionsiraqiraq-economy-data).
Homland Security cmmitte octobr.2016.                     https://www.dhs.gov/taxonomy/term/2776/all/feed.
ISIS Findings. Financial Futures of the Islamic State of Iraq and the Levant Findings from a RAND Corporation Workshop Colin P. Clarke, Kimberly Jackson, Patrick B. Johnston, Eric Robinson, Howard J. Shatz”.
Jacob Shapiro. Septambr (2016)” A Predictable Failure: The Political Economy of The Decline Of The Islamic State.STC SENTNET. https://ctc.usma.edu/a-predictable-failure-the-political-economy-of-the-decline-of-the-islamic-state.
Jacop LYPP. (2016)/” Understanding ISIS.The Political Economy of War Making in Iraq.Science PO Kuwait program. https://www.sciencespo.fr/kuwait-program/wp
Michael Jonsson, Swedish Defense Research Agency. (2015) BBC.SUICIDE+BOMBER+IN+BAGHDAD.2019&spell=1&sa=X&ved=2ahUKEwi6zumU8fjnAhWjRxUIHRmTCWYQBSgAegQIARAk&biw=1365&bih=678.
Martin Chulov Middle East correspondent(2019). The rise and fall of the Isis 'caliphate. Once a magnet for would-be jihadists worldwide, Islamic State’s dominion collapsed amid infighting and paranoia.
Magnus Normark and magnus ranstrop. Undrstanding terrorism finance " Swedish department university.18.december (2015).Fhs/cats.
Patric B.Johnson.Mon Alami.Colin P. Clark.Howard J.Shatz.2019 “ Return and Expand? The Finance and prospect of the Islamic State After the Caliphate”,www.rand.org.
Stefan HeiBner.Peter.r.Neumant (2017).”Caliphate in Decline: An Estimate Of Islamic state’s financial Fottures.ICSR
Wilfried Spohn(2009) Historical and Comparative Sociology in a Globalizing World”, first Publishe/ in Historical sociology. https://www.semanticscholar.org/paper/Historical-and-Comparative-Sociology-in-a-World-Spohn/05e3fe6928dc646a6576cb2064a46444663d778e,http://www.BBC.27.Aug.2019.BBC.SUICIDE+BOMBER+IN+BAGHDAD.2019&spell=1&sa=X&ved=2ahUKEwi6zumU8fjnAhWjRxUIHRmTCWYQBSgAegQIARAk&biw=1365&bih=678