نقد فرانظریه‌ای پسامدرن و فروپاشی ذهنیت توسعه

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

دانشیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه مازندران، بابلسر ایران.

چکیده

امروزه در مباحث نظری درباره توسعه و نوسازی گفته می‌شود با ورود به عصر «پساها» با وجود آنکه نوع نگاه و انتظار از توسعه و نوسازی دچار دگردیسی بنیادین شده است، اما هم چنان برخی کشورها و نهادها بر ناگزیری یک رویکرد تک‌خطی از پیشرفت و توسعه را همچنان مورد توجه دارند. با این همه در طول چند دهه اخیر به دلیل چرخش معرفتی و فرهنگی پسامدرن از دیدگاه فرا نظری، یک موقعیت پارادایمی ایجاد کرده است که عمده نظریه‌های علوم اجتماعی از جمله نظریه‌های توسعه مورد نقد جدی قرار گرفته و در بسامد این نقد از نظریه‌های جایگزین سخن به میان آمده است. مقاله حاضر در پاسخ به این پرسش نوشته شده است که ساخت شکنی معرفتی پسامدرن چه تأثیری بر ذهنیت توسعه‌ای داشته است؟ فرضیه‌ای که به سنجش گذاشته شده از این قرار است که به لحاظ گرایش فرا نظری ساخت شکنانه، ذهنیت توسعه متأثر از پارادایم مدرنیته فرو می‌پاشد. دستاورد نوشتار نشان می‌دهد در حالی که ذهنیت توسعه در تجدد با فرض وجود تاریخ، متن و فرهنگ واحد بود، اینک در موقعیت «پسا توسعه» جای خود را به روایت‌های سیال و تکثیر نظریه‌ها داده است. این مقاله رویکرد انتقادی فرا نظری داشته و به روش توصیفی-تحلیلی نوشته شده است.

کلیدواژه‌ها


استوا، گوستاو و دیگران (1377)، نگاهی نو به مفاهیم توسعه، ترجمه فریده فرهی و وحید بزرگی، تهران: مرکز.
آلموند، گابریل (1379)، «گسترش مطالعات مربوط به توسعه سیاسی»، در درک توسعه سیاسی، ویراسته واینر و هانتینگتون، ترجمه پژوهشکده مطالعات راهبردی، تهران: نشر مطالعات راهبردی.
ایلزورث، گری (1394)، پسامدرنیسم، ترجمه گلناز نریمانی، تهران: ققنوس.
آوتویت، ویلیام و باتامور، تام (1393)، فرهنگ علوم اجتماعی قرن بیستم، ترجمه حسن چاوشیان، تهران: نشر نی.
بارکر، کریس (1396)، مطالعات فرهنگی، ترجمه مهدی فرجی و نفیسه حمیدی، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
براویت، جف و میلنر، آندرو (1385)، درآمدی بر نظریه فرهنگی معاصر، ترجمه جمال محمدی، تهران: ققنوس.
برنز، پیتر (1385)، درآمدی بر مردم‌شناسی گردشگری، ترجمه هاجر هوشمند، تهران: نشر افکار.
بودن، رمون (1385)، فرهنگ جامعه‌شناسی انتقادی، ترجمه عبدالحسین نیک گهر، تهران: فرهنگ معاصر.
پاول، ایان (1379)، پست‌مدرنیسم چیست؟ ترجمه حسینعلی نوذری، تهران: نظر.
پیترز ندروین، جان (1395)، نظریه توسعه، ترجمه انور محمدی، تهران: نشر گل آذین.
ترنر، برایان (۱۳۸۴)، شرق‌شناسی، پست‌مدرنیسم و جهانی‌شدن، ترجمه غلامرضا کیانی، تهران: مرکز بررسی‌های استراتژیک.
دالمایر، فرد (1384)، راه‌های بدیل؛ فراسوی شرق‌شناسی و غرب‌شناسی، ترجمه فاطمه صادقی و نرگس تاجیک، تهران: پرسش.
دوزیناس، کوستاس (1396)، حقوق بشر و امپراتوری، ترجمه علی صابری، تهران: ترجمان.
رشیدیان، عبدالکریم (1393)، فرهنگ پسامدرن، تهران: نشر نی.
ریورو، اسوالدو (1383)، افسانه توسعه، ترجمه محمود عبدالله زاده، تهران: اختران.
سجادی، حمید و دیگران (1393)، «ساخت شکنی فرا روایت‌های توسعه»، در مجموعه مقالات سومین کنفرانس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، تهران: الگوی پیشرفت.
سعید، ادوارد (۱۳۷۱)، شرق‌شناسی، ترجمه عبدالرحیم گواهی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
سعید، ادوارد (1382)، فرهنگ و امپریالیسم، ترجمه اکبر افسری، تهران: طوس.
شیرزادی، رضا (1393)، نوسازی، توسعه و جهانی‌شدن، تهران: آگه.
ضیائی، آرام (1395)، پساتوسعه، ترجمه موسی عنبری و دیگران، تهران: نشر علم.
عنبری، موسی، (1382) «اندیشه پساتوسعه گرایی و گشت فرهنگی» در پایگاه نورمگز (http://www.noormags.com/view/fa/articlepage/9521).
عنبری، موسی (1390)، جامعه‌شناسی توسعه، تهران: نشر سمت فورتادو،
سلسو و دیگران (۱۳۶۶)، توسعه و توسعه‌نیافتگی، ترجمه حائری و دیگران، تهران: نشر پیشبرد.
قزلسفلی، محمدتقی (1396)، امپریالیسم از استعمارگرایی تا پسا استعمار، مازندران: دانشگاه مازندران.
گنذیر، ایرنه (۱۳۶۹)، کارگردانی و دگرگونی سیاسی در جهان سوم، ترجمه احمد تدین، تهران: نشر سفیر.
گوندر فرانک، آندره (۱۳۵۹)، جامعه‌شناسی توسعه و توسعه‌نیافتگی، ترجمه منوچهر سناجیان، تهران: دانشگاه صنعتی شریف.
لئوتار، ژان فرانسوا (1381)، وضعیت پسامدرن، ترجمه حسینعلی نوذری، تهران: گام نو.
مالپاس، سایمون (۱۳۸۸)، پسامدرن، ترجمه بهرام بهین، تهران: نشر ققنوس.
مک فی، الکساندر (1398)، شرق‌شناسی، ترجمه مسعود فرهمندفر، تهران: نشر مروارید.
منوچهری، عباس (1395)، فراسوی رنج و رؤیا، تهران: پژوهشکده تاریخ اسلام.
میردال، گونار و دیگران (1395)، تصور عصر پساتوسعه، ترجمه محمد ملاعباسی، تهران: ترجمان.
نراقی، یوسف (1394)، جامعه‌شناسی و توسعه، تهران: نشر فرزان روز.
ویلیس، کتی (1393)، نظریه‌ها و تجربه‌های توسعه، ترجمه حسین جاجرمی، پیمان پور رجب، تهران: نشر پژواک.
هال، استوارت (۱۳۸۶)، غرب و بقیه: گفتمان و قدرت، ترجمه محمود متحد، تهران: نشر آگه.
محمدپور، احمد (1396)، روش تحقیق در علوم انسانی، تهران: ققنوس.

References

Amin, Samir (1989) Eurocentrism, London: Zed Book.
Geertz, C (1973) The Interpretation of Culture, New York: Basic Books
Gusfield, Josegh (1967) Tradition and Modernity, American Journal of sociology, volume 72, Issue 4.
Harlow, Barbara and Carter, Mia (1999) Imperialism and Orientalism, London: Blackwell.
Laclau, Ernesto (1988) New reflections on the revolution of our time, London: Verso.
Rudolph, L. and S.H. Rudolph (1967) The Modernity of Tradition, Midway Press.
Sachs, Wolfgang (1992) The Development Dictionary: A guide to knowledge as Power, London: Zed Book Press.