اقتصاد سیاسی عربستان سعودی در دریای سرخ

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهش‌گر مرکز مطالعات راه‌بردی دفاعی، تهران، ایران.

2 دانشجوی دکتری علوم سیاسی، دانشکدة علوم اجتماعی و تربیتی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.

چکیده

مراودات سیاسی و اقتصادی کشورهای حوزة خلیج فارس و حاشیة دریای سرخ، درعین سابقه‌‌ای تاریخی، با فراز و نشیب‌‌های فراوانی هم‌راه بوده است. با تشدید رقابت‌‌های دولت‌‌های حاشیة خلیج در پرتو تحولات انقلابی خاورمیانه در سال 2011 به‌بعد، این رقابت‌‌ و یارگیری‌‌ها مناطق دیگری از جمله دریای سرخ را نیز در بر گرفت و دریای سرخ از جایگاهی استراتژیک در سیاست‌‌های راه‌بردی کشورهای حاشیة خلیج فارس و به‌ویژه عربستان برخوردار شد. عربستان با تعمیق استراتژی‌‌های اقتصادی و سیاسی خویش در دریای سرخ به بازیگر اصلی صحنة سیاسی و اقتصادی این منطقة راه‌بردی تبدیل شد. در این نوشتار هدف این است تا با بهره‌‌گیری از رویکرد اقتصاد سیاسی بین‌الملل و با تمرکز بر منطقة دریای سرخ و شاخ آفریقا، اهداف و دلایل حضور اقتصادی و سیاسی عربستان را در این منطقه ریشه‌‌یابی کنیم. سؤال اصلی این‌ است که مطلوبیت‌‌های اقتصادی و سیاسی عربستان برای حضور گسترده در دریای سرخ چیست؟ فرضیة پاسخ به این پرسش این است که اهداف اقتصادی مانند تجارت دریایی، سرمایه‌‌گذاری‌‌های اقتصادی، عملیاتی‌کردن پروژه‌‌های اقتصادی و اهداف سیاسی مانند ائتلاف‌سازی منطقه‌‌ای، و تضعیف قدرت محور ترکیه/ قطر و محور ایران/ انصارالله یمن مهم‌‌ترین متغیرها و مطلوبیت‌‌های اقتصادی ـ سیاسی عربستان در دریای سرخ را تشکیل می‌‌دهند. یافته‌‌های پژوهش نشان‌دهندة اولویت استراتژیک دریای سرخ در نگاه رهبران سعودی برای بسط و توسعة قدرتی گسترده‌‌تر در این جغرافیای راه‌بردی است و این هدف توأمان با اهرم‌‌های اقتصادی و سیاسی در حال پی‌گیری است.

کلیدواژه‌ها


اسمیت، روی، عماد الانیس، و کریستوفر فاراندس (1392)،اقتصاد سیاسی بین‌الملل در سدة بیست‌و‌یکم، ترجمة امیرمحمد حاجی یوسفی و روح‌الله طالبی آرانی، تهران: مخاطب.
سی. میلر، ریموند (1390)، اقتصاد سیاسی بین‌الملل: جهان‌بینی‌های متعارض، ترجمة محمدعلی شیرخانی، سیداحمد فاطمی‌‌نژاد، و علیرضا خسروی، تهران: سمت.
گیلپین، رابرت (1392)، اقتصاد سیاسی جهانی: درک نظم اقتصاد بین‌الملل، ترجمة مهدی میرمحمدی، محمود یزدان فام، علیرضا خسروی، و محمد جمشیدی، تهران: تدبیر اقتصاد.
لارسون، توماس و دیوید اسکیدمور (1392)، اقتصاد سیاسی بین‌الملل: تلاش برای کسب قدرت و ثروت، ترجمة احمد ساعی و مهدی تقوی، تهران: قومس.
References
Abo Alasrar (2020), “The Houthis are Consolidating Power”:
Aljamra, Helal (2019), “Bab-El-Mandeb, Gateway to the Red Sea: the World’s Most Dangerous Strait”: <https://insidearabia.com/bab-el-mandeb-gateway-to-the-red-sea-the-worlds-most-dangerous-strait>.
Al-Ashkar, N. (5 Jan. 2018), “Turkish eyes on Africa”, Ahram online.
Aly, Hend (2019), “Royal Dream: City Branding and Saudi Arabia’s NEOM”, Middle East-Topics & Arguments, 12.
Alwan Daoud A. (5 April 2018), “IGAD Maritime Affairs Newsletter”, vol. 2: <https://irconsilium.com/wp-content/uploads/2018/07/IMAN-July-18.pdf>.
Barakat, Mahmoud (2019), “Red Wave 1’ Naval Maneuvers Wrap up in Saudi Arabia”: <https://www.aa.com.tr/en/middle-east/-red-wave-1-naval-maneuvers-wrap-up-in-saudi-arabia/1355277>.
BBC (2017), “Saudi Arabia Plans Luxury Beach Resorts on Red Sea”, BBC, 1 August 2017: <http://www.bbc.com/news/world-middle-east-40795570>.
BBC News (20 Dec. 2008), “Iran Sends Ship Against Pirates”, and Fargher (note 63).
C. Miller, Raymond (2011), International Political Economy Contrasting World Views, translated by Mohammad Ali Shirkhani, Seyed Ahmad Fatemi Nejad and Alireza Khosravi, Tehran:The Organization for the Study and Editing of University Humanities Books (Samt), First Edition (in Persian).
Das, Hirak Jyoti (2020), “Interests and Contests of Houthi and Al-Hirak Movements in Yemen Crisis”, Published in January 2020 byVivekananda International Foundation3, San Martin Marg | Chanakyapuri | New Delhi - 110021Tel: 011-24121764 | Fax: 011-66173415 E-mail: info@vifindia.orgWebsite: <www.vifindia.org>.
Davis, J. (2017), “Trump Meets Saudi Prince as U.S. and Kingdom Seek Warmer Relations”, [Online] New York Times: <https://www.nytimes.com/2017/03/14/world/ middleeast/mohammed-bin-salman-saudi-arabia-trump.html>.
Demirci, Zahul and Faith Hafiz Mehmet (2018), “Turkey in Intense Cooperationwith Africa”, Ankara: <https://bit.ly/2vglAW>.
De Waal, A. (2019), “Beyond the Red Sea: A New Driving Force in the Politics of the Horn”, African Arguments, 11 July 2018.
De Waal, A. (2019), “Pax Africana or Middle East Security Alliance in the Horn of Africa and the Red Sea?”, World Peace Foundation, Occasional Paper no. 17.
Dickinson, Elizabeth (2017), “Riyadh Looks Across the Red Sea: What Saudi Investors Could Mean for Africa”, <https://www.devex.com/news/riyadh-looks-across-the-red-sea-what-saudi-investors-could-mean-for-africa-91412>.
Egypt Today Staff (2017), “Qatar Intends to Build Red Sea Port in Sudan”: <https://www.egypttoday.com/Article/1/33530/Qatar-intends-to-build-Red-Sea-port-in-Sudan>.
Egyp toil-gas (2019), “Saudi Arabia to Expand Pipeline as Alternate Export Route”: <https://egyptoil-gas.com/news/saudi-arabia-to-expand-pipeline-as-alternate-export-route>.
Fargher, J. (5 Apr. 2017), ‘‘‘This presence will continue forever’: An assessment of Iranian naval capabilities in the Red Sea”, Center for International Maritime Security.
Fattouh, Bassam and Amrita Sen (2016), “Saudi Arabia’s Vision 2030, Oil Policy and the Evolution of the Energy Sector”, Oxford Institute for Energy Studies, Oxford Energy Comment: <https://www.oxfordenergy.org/wpcms/wp-content/uploads/2016/07/Saudi-Arabias-Vision-2030-Oil-Policy-and-the-Evolutionof-the-Energy-Sector>.
Gilpin, Robert (2013), Global Political Economy: Understanding the International Economics Order, translated by Mehdi Mir Mohammadi, Mahmoudizdan Pham, Alireza Khosravi and Mohammad Jamshidi, Tehran: Tadbir Eghtesad Research Institute Publications (in Persian).
Gilpin, Robert (2016), The Political Economy of International Relations, Princeton University Press.
Globaldata (2019), “Expanded East-West Pipeline Will Provide Limited Protection for Saudi Arabia”: <https://www.globaldata.com/expanded-east-west-pipeline-will-provide-limited-protection-for-saudi-arabia>.
Guardian (January 12, 2016), “Why Has Sudan Ditched Iran in Favour of Saudi Arabia?”, Guardian: <https://www.theguardian.com/world/2016/jan/12/sudan-siding-with-saudi-arabia-long-term-ally-iran>.
Habibi, Nadr (2019), “Implementing Saudi Arabia’s Vision 2030: An Interim Balance Sheet”, Middle East Brief, 127.
Hough, Peter (2010), “Middlesex University Research Repository”, https://orcid.org/0000-0002-1209-1654 (2010), International Political Economy I: Theory and History, in: World Politics: International Relations and Globalisation in the21st Century, Haynes, Jeffrey, Hough, Peter ORCID: https://orcid.org/0000-0002-1209-1654,Malik, Shahin and Pettiford, Lloyd, eds. Pearson Longman, at:http://eprints.mdx.ac.uk/9744.
Isaac Kwaku Fokuo Jr. (2019), “Opinion: Why Saudi Arabia is Looking Across the Red Sea Towards Africa”: <https://www.arabianbusiness.com/politics-economics/435550-opinion-why-saudi-arabia-is-looking-across-the-red-sea-towards-africa>.
Juneau, Thomas (2016), “Iran's Policy Towards the Houthis in Yemen: a Limited Return Onmodest Investment”, International Affairs, 92, no. 3.
Kahlin, S. (2018), “Saudi Arabia Seeks New Political BLoc in Strategic Red Sea Region”, Reuters, 12 Dec.
Larson, Thomas and David Skidmore (2013), International Political Economy: The Struggle for Power and Wealth, translated by Ahmad Saei and Mehdi Taghavi, Tehran: Qoms (in Persian).
Lefebvre, J. A. (2012), “Iran in the Horn of Africa: Outflanking US allies”, Middle East Policy Council, vol. 19, no. 2.
Manjang, Alieu (2017), “Beyond the Middle East: Saudi-Iranian Rivalry in the Hornof Africa”, International Relations and Diplomacy, 5 (1).
Mahmood, Omar S. (2019), “Competition, Cooperation and Security in the Red Sea”, East Africa Report, 24.
Mesfin, Barouk (2016), “Qatar’s Diplomatic Incursions into the Horn of Africa”, Institute for Security Studies, East Africa Report 8 (2016).
Meester, Jos, Willem Van den Berg, and Harry Verhoeven (2018), “Riyal Politik”, The Political Economy of Gulf Investments in the Horn of Africa, Cru Report, Den Haag: Netherlands Institute of International Relations Clingendael.
Melvin, Neil John (2019), Foreign Military Presence in the Horn of Africa Region, Stockholm International Peace Research Institute.
Meyer Kantack (2017), “The Gulf Contest for the Horn of Africa”, https://www.criticalthreats.org/analysis/the-gulf-contest-for-the-horn-of-africa#_ftn28.
Middle East Monitor (2017), “Turkey Opens Largest Overseas Military base in Somalia”, 5 Oct. Newmann, Bill (2013), “Theories of International Political Economy”, Poli/Intl 365 International Political Economy (IP): <www.people.vcu.edu/~wnewmann/IPETheory.365.htt>.
Nazife S. P. A. (2016), “From Stillness to Aggression: The Policy of Saudi Arabia towards Syria after the Arab Spring”, International Journal of Humanities and Social Science, 6 (9).
Offshore (2109), “Saudi Pipeline Expansion Does Little to Solve Strait of Hormuz Risks”: <https://www.offshore-technology.com/comment/saudi-strait-hormuz>.
Reuters (2017), “Somalia Received Saudi Aid the Day It Cut Ties with Iran: Document”: <http://www.reuters.com/article/us-somalia-saudi-iran-idUSKCN0UV0BH>.
Shahine Alaa and Vivian Nereim (2017), “Saudi Arabia Plans a Huge Red Sea Beach Tourism Project”, Bloomberg: <https://www.bloomberg.com/news/articles/2017-08-01/saudi-arabia-unveils-plans-for-mega-red-sea-tourism-project>.
Smith, Roy, Emad Elanis, and Christopher Farandes (2013), International Political Economy in the 21st Century, translated by Amir Mohammad Haji Yousefi and Ruhollah Talebi Arani, Tehran: Mokhatab Publishing (in Persian).
Sudan Tribune (2018), “Sudan, Qatar to Sign $4 Billion Deal to Develop Suakin Seaport”, <https://www.sudantribune.com/spip.php?article65026>.
Suez Canal Authority (2017), “Importance of the Suez Canal”, www.suezcanal.gov. eg/English/About/Pages/WhySuezCanal.aspx; US Energy Information Administration, World Oil Transit Chokepoints, 25 July 2017, www.eia.gov/ beta/international/analysis_includes/special_topics/World_Oil_Transit_Chokepoints/wotc.pdf.
Verma Nidhi, Sudarshan Varadhan (2019), “Saudi Arabia Aims to Expand Pipeline to Reduce Oil Exports Via Gulf”, https://www.reuters.com/article/us-saudi-oil-india/saudi-arabia-aims-to-expand-pipeline-to-reduce-oil-exports-via-gulf-idUSKCN1UK19T.
Vertin, Zach (2019), “Red Sea Rivalries”, Foreign Affairs, 15.
Vision 2030 (2020), “Document, Kingdom of Saudi Arabia”, ESSAGE FROM HRH PRINCE MOHAMMED BIN SALMAN BIN ABDULAZIZ AL-SAUD http://vision2030.gov.sa/en
Viden, A. (2011), “Saudi Arabia: Status Quo Amidst Unrest”, [Online] Jewish Policy Center, Available at: https://www.jewishpolicycenter.org/2011/11/30/saudi-arabia-status-quo/. [Accessed: 15th April, 2017.
Washington D.C. (2018), “Arab and African Countries Establish New Entity to Safeguard the Red Sea and Gulf of Aden”, The Embassy of the Kingdom of Saudi Arabia, December, 18, 2018, https://www.saudiembassy.net/news/arab-and-african-countries-establish-new-entity-safeguard-red-sea-and-gulf-aden.