استقرار سیاسی ایران و چالش‌های سیاستگذاری صنعتی کارآمد

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

پژوهش‌گر پژوهشکدۀ مطالعات فناوری، تهران، ایران.

چکیده

چهارچوب استقرار سیاسی برای درک تفاوت عملکرد نهادها در بسترهای مختلف در سال‌های اخیر مورد‌توجه پژوهش‌گران و نهادهای سیاست‌گذاری دنیا قرار گرفته است. این چهارچوب برخلاف تحلیل‌های مرسوم، که عدم موفقیت نهادها را به توان‌مندی دولت یا عوامل فرهنگی محدود می‌کند، معتقد است توزیع قدرت تعیین‌کنندة کارآمدی نهاد است. توزیع قدرت سازمانی گروه‌های ذی‌نفع تعیین می‌کند که این گروه‌ها بر‌اساس «منافع» و «توان‌مندی» خود از سیاست یا نهاد خاص حمایت، در‌برابر آن مقاومت یا آن را منحرف می‌کنند. از‌این‌رو، با فهم توزیع قدرت سازمانی می‌توان به دلایل عملکرد نه‌چندان موفق سیاست یا نهاد در بستر سیاسی خاص پی برد. در این پژوهش با بررسی تحولات استقرار سیاسی ایران سعی شده است تا چالش‌های به‌کارگیری نهاد سیاست صنعتی در بستر سیاسی و اقتصادی ایران بررسی شود. دلالت‌های کلان استقرار سیاسی ایران نشان می‌دهد که افق کوتاه‌مدت و توان‌مندی پایین اجرای دولت، که نتیجة استقرار سیاسی حزبی رقابتی است، کنار بنگاه‌های اقتصادی صاحب‌نفوذ خطر تسخیر سیاست صنعتی را بسیار بالا برده است. تعیین اهداف دقیق، مشخص، و محافظه‌کارانه می‌تواند امکان موفقیت سیاست صنعتی را تا‌حدی افزایش دهد. هم‌چنین حمایت از بنگاه‌های اقتصادی کاملاً خصوصی، که نفوذ سیاسی کم‌تری دارند، می‌تواند راه‌حل دیگری برای کاهش خطر تسخیر سیاست‌های حمایتی باشد. در‌نهایت باید توجه داشت که در استقرار سیاسی فعلی ایران، احتمالا تسخیر سیاست‌های حمایتی دولت از سوی بنگاه‌های دولتی و شبه‌دولتی بسیار زیاد است و از‌این‌رو هرگونه سیاست حمایتی باید با‌توجه‌به این تلة سیاستی تدوین شود.

کلیدواژه‌ها


انجمن پژوهش‌گران ایران (1372)، ایران در آستانة سال 2000، پاریس: بی‌نا.
بشیریه، حسین (1392)، دیباچه‌ای بر جامعه‌شناسی سیاسی ایران دورة جمهوری اسلامی، تهران: نگاه معاصر.
جعفرتاش امیری، برزین (1399)، «توسعة صنعتی و چالش‌های مدیریت رانت (مطالعة موردی: صنعت خودروسازی)»، سیاستگذاری عمومی، ش 4.
دلفروز، محمدتقی (1393)، دولت و توسعة اقتصادی: اقتصاد سیاسی توسعه در ایران و دولت‌های توسعه‌گرا، تهران: آگاه.
دهباشی، ح. (1393)، اقتصاد و امنیت؛ خاطرات دکتر علینقی عالیخانی، تهران: سازمان اسناد و کتاب‌خانة ملی جمهوری اسلامی ایران.
سعیدی، ع. (1392)، تکنوکراسی و سیاست‌گذاری اقتصادی در ایران به روایت رضا نیازمند، تهران: لوح فکر.
فوزی، یحیی (1395)، «تحول دولت‌ها و عملکرد اقتصادی در جمهوری اسلامی ایران»، جستارهای سیاسی معاصر، دورة 7، ش 21، پیاپی 22.
کریم، محمدحسین، وحید شفافی شهری، و لیلا نصری (1394)، «ارزیابی فرایند خصوصی‌سازی در راستای سیاست‌های کلی اصل 44 قانون اساسی (افزایش سهم بخش خصوصی)»، سیاست‌های راه‌بردی و کلان، س 3، ش 11.
مرکز پژوهش‌های مجلس (1398)، «آسیب‌شناسی فقدان استراتژی توسعة صنعتی در ایران»، ش 1، شمارة مسلسل 16623.
میلانی، عباس (1393)، نگاهی به شاه، تورنتو: پرشین سیرکل.
ناطقیان‌فر، سارا و فاطمه امیری‌ پری (1389)، «مجالس عصر پهلوی»، یاد ایام، ش 57.
نیلی، مسعود و محسن کریمی (1396)، برنامه‌ریزی در ایران 1356-1316، تهران: نشر نی.
References
Abrahamian, E. (1982), Iran between Two Revolutions, Princeton University Press.
Andreoni, A. (2017), Anti-Corruption in Tanzania: A Political Settlements Analysis, Tanzania: Working Paper.
Bashirieh, Hossein (2013): An Introduction to the Political Sociology of Iran during the Islamic Republic, Tehran: Negahe MoAser (in Persian).
Dehbashi, H. (1393), Economy and Security; Memoirs of Dr. Alinaghi Alikhani, National Documents and Library Organization of the Islamic Republic of Iran (in Persian).
Fawzi, Yahya (1395), “Transformation of Governments and Economic Performance in the Islamic Republic of Iran”, Contemporary Political Essays, 7 (21) (in Persian).
Fukuyama, F. (1995), Trust: The Social Virtues and the Creation of Prosperity (no. D10 301 c. 1/c. 2), Free Press Paperbacks.
Iranian Researchers Association (1372), Iran on the Threshold of 2000, Paris (in Persian).
Jafartash Amiri, Barzin (1399), “Industrial Development and the Challenges of Rent Management” (Case Study: Automotive Industry), (in Persian).
Katouzian, H. (1981), “The Political Economy of Modern Iran: Despotism and Pseudo-Modernism, 1926-1979”, Springer.
Karim, Mohammad Hossein, Vahid Shafafi Shahri, and Leila Nasri (1394), “Evaluate the Privatization Process in Line with the General Policies of Article 44 of the Constitution (Increase the Share of the Private Sector)”, Strategic and Macro Policies, 3 (11), (in Persian).
Keddie, N. R. and Y. Richard (2006), Modern Iran: Roots and Results of Revolution, Yale University Press.
Kelsall, T. (2016), Thinking and Working with Political Settlements, London: Overseas Development Institute.
Khan, M. (1999), “The Political Economy of Industrial Policy in Pakistan 1947-1971, Department of Economics”, SOAS, University of London, UK.
Khan, M. (2010), “Political Settlements and the Governance of Growth-Enhancing Institutions”: .
Khan, M. (2011b), “The Political Settlement and its Evolution in Bangladesh”: .
Khan, M. (2011a), “India's Evolving Political Settlement and the Challenge of Sustaining Development”: .
Khan, Mushtaq (2018), “Political Settlements and the Analysis of Institutions”, African Affairs, (117) 469.
Lavers, T. and S. Hickey (2015), “Investigating the Political Economy of Social Protection Expansion in Africa: at the Intersection of Transnational Ideas and Domestic Politics”, ESID Working Paper, no. 47, Manchester: Centre for Effective States and Inclusive Development.
Levy, B. and M. Walton (2013), “Institutions, Incentives and Service Provision: Bringing Politics Back in”, ESID Working Paper, no. 18, Manchester: ESID.
Lindemann, S. (2008), “Do Inclusive Elite Bargains Matter? A Research Framework for Understanding the Causes of Civil War in Sub-Saharan Africa”, Crisis States Research Centre Discussion Paper 15, London: London School of Economics.
Milani, Abbas (1393), A Look at the Shah, Toronto: Persian Circle (in Persian).
Majlis Research Center (1398), “Pathology of Lack of Industrial Development Strategy in Iran”, no. 1, Serial no. 16623 (in Persian).
Nateghianfar, Sarah and Fatemeh Amiri Pari (1389), “Pahlavi era Councils”, Remembrance of my Days (in Persian).
Nili, Massoud and Mohsen Karimi (1396), Planning in Iran 1356-131, Ney Publication (in Persian).
North, Douglass C. (1990), Institutions, Institutional Change and Economic Performance, Cambridge: Cambridge University Press.
Rocha Menocal, A. (2015), “Inclusive Political Settlements: Evidence, Gaps, and Challenges of Institutional Transformation”, University of Birmingham: Developmental Leadership Program.
Roy, P. and M. Khan (2017), “Nepal’s Political Settlement and Inclusive Growth: Not Quite Business as Usual”, SOAS, University of London and ACE RPC.
Saeedi, A. (1392), Technocracy and Economic Policy in Iran According to Reza Niazmand, Tehran: Lohe Fekr (in Persian).
Sanborn, C., T. R.Ramírez, and V. Hurtado Lozada (2017), “Mining, Political Settlements and Inclusive Development in Peru”, C Sanborn, TR Ramírez, V Hurtado Lozada.
World Bank (1989), Sub-Saharan Africa: from Crisis to Sustainable Growth, Washington DC: World Bank.
World Bank (1992), Governance and Development, Washington DC: World Bank.
World Bank (2011), World Development Report 2011: Conflict, Security and Development, Washington DC: World Bank.