منظومه مصون‌سازی اقتصاد کشور در شرایط تحریم اقتصادی در اندیشه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای‌مدظله در راستای تحقق دو اصل استقلال اقتصادی و عزت اسلامی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری اقتصاد اسلامی، گروه اقتصاد سیاسی، دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد، دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران.

2 استادیار اقتصاد، گروه اقتصاد سیاسی، دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد، دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران.

چکیده

چندین دهه است که حوزه‌های مختلف اقتصاد کشور، گرفتار تحریم‌های همه‌جانبه ذیل پدیده جنگ اقتصادی‌اند. در این‌ بین توجه به اندیشه مقام معظم رهبریمدظله در تعیین راهکارهای مقابله با تحریم‌ها به‌دلیل جایگاه راهبردی و نگاه جامع ایشان می‌تواند دید بهتری به تصمیم‌گیران این حوزه ارائه کند. در این پژوهش ضمن مراجعه به بیانات رهبر معظم انقلاب‌مدظله و جمع‌آوری داده‌های مورد نیاز به شیوه کتابخانه‌ای؛ با کاربست روش تحلیل مضمون، به تبیین شیوه تعاملی پیشنهادی ایشان در مواجهه با تحریم‌ها در قالب یک منظومه اندیشه‌ای پرداخته شده است. نتیجه آنکه بنا‌بر اصل اساسی اسلامی ولاء منفی عام و خاص در تعاملات بین‌المللی، ضمن معرفی دو قاعده استقلال اقتصادی و عزت اسلامی به‌عنوان نقاط کانونی جامعه اسلامی در مقابله با دشمنان، به ارائه راهکارهای مبتنی‌بر اندیشه مقام معظم رهبری‌مدظله به‌منظور مقابله با تحریم‌ها در قالب منظومه فکری ایشان در راستای مصون‌سازی اقتصاد کشور در شرایط تحریم پرداخته شده است. در انتها سه مضمون فراگیر درباره موضوع تحریم با عناوین «اهداف»، «راهکارهای مقابله» و «آثار مقابله» به‌دست آمد. مضمون فراگیر راهکارها به دو دسته فرهنگی و اجرایی تقسیم و سپس راهکارهای اجرایی نیز در دو ساحت داخلی و بین‌المللی تبیین شدند.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم.
احمدی، حسین‌علی و سید‌مظاهر صالحی (1383). «اصول اسلامی حاکم بر دیپلماسی با کفار»، ماهنامه مکتب اسلام، شماره 8
امینی، محمدحسین (1393). «روش‌های آفندی مقابله با تحریم؛ چگونه تحریم‌کنندگان را تحریم کنیم؟»، پایگاه مجازی رئیس‌جمهور ما.
پیغامی، عادل (1393). درس گفتارهای اقتصاد مقاومتی؛ تبیین نظریه اقتصاد مقاومتی مبتنی‌بر اندیشه اقتصادی رهبر معظم انقلاب، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق (ع)، چاپ سوم.
پیغامی، عادل، مصطفی سمیعی نسب، یاسر سلیمانی و سعید سید‌حسین‌زاده یزدی (1394). تحریم‌های اقتصادی ایران؛ مبانی، ابعاد و راهکارها، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق ع، چاپ اول.
تاجه‌بند، علیرضا و مجتبی حسنی (1395). جنگ اقتصادی؛تبیین دینی ـ تمدنی دشمن‌شناسی اقتصادی، تهران، انتشارت مرکز تحقیقات بسیج دانشجویی دانشگاه امام صادق (علیه‌السلام)، چاپ اول.
طوسی، محمد‌بن‌حسن (1407 ق.). تهذیب الاحکام، انتشارات دارالکتب الاسلامیه، ج 6.
حسین‌پور، داوود و ، حمیدرضا محمدی سیاهبومی (۱۳۹۵). «سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی برای برون‌رفت از بحران»، فصلنامه سیاست‌های مالی و اقتصادی، سال چهارم، شماره 16.
درخشه، جلال، اصغر افتخاری و حسن ردادی (1394). «تحلیل مضمونی اعتماد در اندیشه آیت‌الله خامنه‌ای»، جستارهای سیاسی معاصر، پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی، شماره ۳.
رهبر، فرهاد، نبی‌الله دهقان، اله‌مراد سیف، یحیی آل اسحاق و محمد فرج‌الله‌زاده (1396). «الگوی پارادایمی مقابله با تحریم‌های اقتصادی علیه جمهوری اسلامی ایران بر‌اساس گفتمان امام و رهبری»، فصلنامه علمی ـ ‌پژوهشی مطالعات مدیریت راهبردی دفاع ملی، سال اول، شماره 4.
سجادپور، سید‌محمد (1391). «بررسی جایگاه اعمال سیاست تحریم‌های اقتصادی در مناسبات بین‌المللی»، دوره اقتصاد تحریم، دانشگاه امام صادق (علیه‌السلام).
سمیعی نسب، مصطفی (1393). «دیپلماسی اقتصادی؛ راهبرد مقابله با تحریم‌های اقتصادی در منظومه اقتصاد مقاومتی»، فصلنامه آفاق و امنیت، دوره 7، شماره 25.
سیف، اله مراد و محمد تولایی (1390). «تبارشناسی تهدید نرم اقتصادی»، پژوهشکده مطالعات و تحقیقات بسیج.
شاهدی، غفار (1392). «روابط و مناسبات امت اسلامی در برخورد با سایر ملل و ادیان باتکیه ‌بر سیره پیامبر اکرم (ص)»، معرفت، شماره 185.
شیخ صدوق (381 ق.) من لایحضره الفقیه، ج ۴.
شیخ‌زاده، محمد، محمد‌سعید تسلیمی، حسن عابدی جعفری و ابوالحسن فقیهی (1390). «تحلیل مضمون و شبکه مضامین؛ روش ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده‌های کیفی»، نشریه اندیشه مدیرت راهبردی، دوره 5، شماره 10.
طغیانی، مهدی و مرتضی درخشان (1393). «تحلیل عوامل تأثیرگذاری تحریم‌های اقتصادی بر ایران و راهکارهای مقابله با آن»، نشریه راهبرد، شماره 73.
عابدی جعفری، حسن، محمدسعید تسلیمی، ابوالحسن فقیهی و محمد شیخ‌زاده (1390). «تحلیل مضمون و شبکه مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده‌های کیفی»، اندیشه مدیریت راهبردی، سال پنجم، شماره 2.
عابدینی، وحید (1386). «نگاهی به آثار و کارآمدی تحریم‌های اقتصادی»، مجله دیپلماسی ایرانی.
عبدالملکی، حجت‌الله (1393). اقتصاد مقاومتی؛ درآمدی بر سیاست‌ها و برنامه عمل، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق ع، چاپ اول.
عزتی، مرتضی، علی احمدی، قاسم انوری و محمدرضا اصغری هرندی (1394). «تأثیر اجرای سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی در مقابله با تحریم‌های اقتصادی»، فصلنامه مطالعات دفاعی استراتژیک، دوره 13، شماره 61.
فرهادیان، فاطمه (1390). «جهاد اقتصادی از منظر قرآن و روایات»، پیام زن، شماره 237.
مطهری، مرتضی، (1387). «ولاءها و ولایت‌ها»، تهران: انتشارات صدرا
ملاحسینی پورشکری، الهه و رضا ملاحسینی پور شکری (1396). «اقتصاد مقاومتی؛ راهکار مقابله با تحریم استکبار جهانی»، پنجمین کنفرانس ملی کارآفرینی و مدیریت کسب‌وکارهای دانش‌بنیان، بابلسر.
مهری، کریم، بهجت یزدخواستی و محمدحسین پناهی (1393). «سیاست‌گذاری قومی مبتنی بر دیدگاه مقام معظم رهبری: تحلیل تماتیک»، دوفصلنامه مطالعات قدرت نرم، سال چهارم، شماره 10.
میرزایی، افشین، سید‌محمدحسین صاحب فصول و علی اللهیاری (1394). گزارش ناخوانده از سرانجام یک مسیر، قم، مجد اسلام، مؤسسه شهید کاظمی.
میرزایی، خلیل (1395). کیفی پژوهی؛ پژوهش، پژوهشگری و پژوهش‌نامه نویسی، تهران، نشر فوژان، جلد دوم، چاپ اول.
نفیو، ریچارد (1397). هنر تحریم‌ها؛ نگاهی از درون میدان، ترجمه: گروه مترجمان، تهران، مرکز پژوهش‌های مجلس، ویرایش دوم.
References:
The Holy Quran.
Attride-Stirling, J. (2001). An Analytic Tool for Qualitative: Networks Thematic, Research.
Ahmadi, H. A. and S. M. Salehi (2004). "Islamic principles governing diplomacy with infidels", Journal of School of Islam (8), (in persion).
Amini, M. H. (2014). "Offensive methods of countering sanctions; How to boycott the sanctioners?", Website of Our President, (in persion).
Abedini, V. (2007). "A look at the effects and effectiveness of economic sanctions", Journal of Iranian Diplomacy, (in persion).
Abdolmaleki, H. (2014). Economic Strength; An Introduction to Policies and Action Plans, Tehran, imam sadeq university publication, (in persion).
Braun, V. and V. Clarke (2006). "Using thematic analysis in Psychology", Qualitative Research in Psychology, Vol. 3, No. 2.
Boyatzis, R. E. (1998). Transforming qualitative information: thematic analysis and code development, Sage.
Derakhshe, J. Eftekhari, A. and H. Radadi (2015). "Thematic analysis of trust in Ayatollah Khamenei's thought. Contemporary Political Research", Institute of Humanities and Cultural Studies (3), (in persion).
Ezati, M., A. Ahmadi, Gh. Anvari and M. Asghari Harandi (2015). "The effect of implementing the general policies of the resistance economy in the face of economic sanctions", Quarterly Journal of Strategic Defense Studies, (61), (in persion).
Farhadian, F. (2011). Economic jihad from the perspective of Quran and narrations. Women's Message Magazine, (237), (in persion).
Hufbauer, Gary Clyde, J. Schott, Jeffrey, Ann Elliott, Kimberly and Oegg, Barbara, (2009). Economic Sanctions Reconsidered, Washington, D.C., Peterson Institute for International Economics.
Hoseinpour, D. and H. Mohammadi (2016). "General Policies of Resistance Economics to Get Out of Crisis", Quarterly Journal of Fiscal and Economic Policies, Fourth year(16), (in persion).
Mehri, K., yazdkhast, B. & Panahi, M.H. (2014). Ethnic Policy Based on the Supreme Leader's Perspective: Thematic Analysis, Journal of Soft Power Studies, fourth yaer(10), (in persion).
Mirzaiee, A., S. M. H. Saheb Fosoul, and A. Allahiary (2015). Unread Reports of the End of a Route, Qom, Majd Islam Publication/Shahid Kazemi Institute, (in persion).
Mirzaiee, Kh. (2016). Qualitative Research; Qualitative research; Research, research and journal writing, Tehran, Foujan Publication, V. 2, (in persion).
Molla Hoseini Pour Shokri, E. and R. Molla Hoseini Pour Shokri (2017). Economic Strength; A solution to the global arrogance embargo, Fifth National Conference on Entrepreneurship and Management of Knowledge-Based Businesses, Babolsar.
Nephew, R. (2018). The Art of Sanctions; Take a look inside the field, Tehran, Parliamentary Research Center, ed.2, (in persion).
Peighami, A. (2014). Discourse on resistance economics; Explaining the theory of resistance economics based on the economic thought of Imam khamenei, Tehran, Imam Sadeq university Publication, (in persion).
Peighami, A., M. Samiee Nasab, Y. Soleimani and S. Seyed Hosein zadeh Yazdi (2016). Iran Economic Sanctions; Basics, Dimensions and Solutions, Tehran, Imam Sadeq university publication, (in persion).
Rahbar, F., N. Dehghan, A. Seif, Y. Al-e-eshagh and M. Farajollah Zadeh (2017). "Paradigm Model of Countering Economic Sanctions against the Islamic Republic of Iran Based on Imam's Discourse and Leadership", Quarterly Journal of National Defense Strategic Management Studies, first Year(4), (in persion).
Sajjadpor, S. M. (2012). Examining the status of economic sanctions policy in international relations, Sanctions Economics Course, Imam sadeq University, (in persion).
Samiee nasab, M. (2014). "Economic diplomacy; Strategies for Countering Economic Sanctions in a Resistance Economy System", Afaq and Security Quarterly, (25), (in persion).
Seif, A. and M. Tavallaiee (2011). Genealogy of soft economic threat, Basij Studies and Research Institute, (in persion)
Shahedi, Gh. (2013). "Relations and relations of the Islamic Ummah in dealing with other nations and religions based on the life of the Holy Prophet (PBUH)", Journal of Knowledge, (185), (in persion).
Sheihk Sadough, (381). Man La Yahzoroh-ol-faghih, V.4, (in persion).
Sheihkzadeh, M., M. S. Taslimi, H. Abedi Ja`fari and A. Faghihi (2011). "Theme analysis and theme network; A simple and efficient way to explain patterns in qualitative data", Journal of Strategic Management Thought, Fifth Year(2), (in persion).
Tajehband, A. and M. Hasani (2016). Economic war; religious-civilizational explanation of economic enmity, Student Basij Research Center of imam sadeq univ. publication, (in persion).
Tousi, M. H. (460). Tahzib-ol-Ahkam, V. 6, (in persion).
Toghiani, Mahdi and M. Derakhshan (2014). "Analysis of the factors affecting economic sanctions on Iran and strategies to deal with it", Journal of Strategy, (73), (in persion).
https://www.britannica.com/topic/economic-warfare