تحلیل تأثیرات توسعه کریدورهای ترانزیتی بر ارتقاء جایگاه دیپلماسی اقتصادی جمهوری اسلامی ایران (مطالعه موردی: کریدور جنوب به شمال)

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری علوم سیاسی، گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران ،تهران، ایران.

چکیده

کشور ایران به لحاظ پتانسیل‌های اقتصادی و ژئواکونومیکی از وضعیت ممتازی در میان کشورهای حوزه‌های مختلف نظیر آسیای مرکزی، ‏شبه قارّه هند و غرب آسیا برخوردار است. وجود منابع غنی انرژی و معدنی ازجمله اهم جذابیت‌های اقتصادی ایران به شمار می‌آیند و افزون بر آن ایران ازنظر جغرافیایی نیز در یکی از منحصربه‌فردترین موقعیت‌های ژئواکونومیکی جهان واقع شده است امّا در طی دهه‌های اخیر به ‎دلیل ضعف سازمان‌دهی سیاسی فضا و مشکلات مدیریتی، توسعه کریدورها صورت نگرفته است. توسعه کریدورها افزون بر ارتقاء جایگاه کشور از منظر اقتصادی، تجاری، سیاسی و نظامی، می‌تواند دیپلماسی اقتصادی جمهوری اسلامی ایران را نیز گسترش دهد. در این زمینه پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی و پیمایشی نقش توسعه کریدورهای ترانزیتی ایران در راستای ارتقاء جایگاه دیپلماسی اقتصادی و ارتقاء روابط میان ایران و کشورهای منطقه را مورد مطالعه قرار داده است. جامعه آماری را کلیه کارشناسان حوزه علوم سیاسی تشکیل می‌دهند که حجم نمونه آن تعداد 35 نفر تعیین گردید. تحلیل یافته‌ها نیز براساس مدل‌های اقتصادی مشابهت و کسینوس و نرم‌افزار spss استفاده گردید. نتایج نشان داد توسعه کریدور جنوب شمال بیش از همه می‌تواند منافع کشورهای آسیای مرکزی، خزر و ‏شبه‎قارّه هند را تأمین نماید و همچنین توسعه کریدور می‌تواند افزایش صادرات نفت و انرژی و همچنین افزایش همکاری‌ها و وابستگی‌های کشورهای آسیای مرکزی به‌خصوص چین را به همراه داشته باشد.

کلیدواژه‌ها


آقاجری، محمدجواد، رستمی‎فر، سیمین سادات (1391)، «پیمان سارک و تأثیر آن بر منطقه‌گرایی»، نشریه مطالعات روابط بین‌الملل، (20)، 9-40.
امینی، آرمین و انعامی علمداری، سهراب (1388)، «دیپلماسی و اقتصاد: الگوی مناسبات ج. آ. ایران و اتحادیه اروپا (84-1376)»، نشریه علوم سیاسی دانشگاه آزاد کرج، (8)، 155-179.
بخشی آنی، رضا؛ عباسی، مجید و رحیمی نژاد، محمدعلی (1400)، «متغیّرهای اقتصادی و سیاسی حاکم بر روابط راهبردی ایران و چین»، مطالعات اقتصاد سیاسی بین‌الملل، 4 (2)، 423-462.
بیات روح‎اله و صادقیان الهام (1394)، «بررسی مقایسه‌ای برآورد ظرفیت‌های تجاری بین ایران و کشورهای گروه دی هشت براساس الگوهای متعارف تجارت بین‌الملل»، پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، 6 (21)، 79-92.
پیشگاهی فرد، زهرا و رنجبری، کمال (1399)، «تحلیل ژئوپلیتیک روابط ایران و ترکمنستان با تأکید بر دیپلماسی آب و انتقال انرژی»، مطالعات اوراسیای مرکزی، 13 (2)، 391-417.
حافظ‎ نیا محمدرضا و رومینا ابراهیم (1384)، «تحلیل ظرفیت‌های ژئوپلیتیک سواحل جنوب شرق ایران در راستای منافع ملّی (فضای مورد غفلت)»، جغرافیا و توسعه، 5-20.
حافظ ‎نیا، محمدرضا (1387)، جغرافیای سیاسی ایران، تهران: سمت.
حسینی، میرسعید (1388)، نقش سازمان‌های منطقه‌ای در امنیت ایران، مطالعات موردی: سازمان همکاری شانگهای، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، گروه جغرافیای سیاسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلام واحد تهران مرکزی.
خلیلی، محسن (1390)، «بایستگی‌‌های ژئواکونومیک توسعه منطقه جنوب شرق ایران»، فصلنامه روابط خارجی، 3 (4)، 81-124.
دهقانی فیروزآبادی، سید جلال و دامن‌پاک جامی، مرتضی (1395)، «دیپلماسی اقتصادی جمهوری اسلامی ایران در آسیای مرکزی؛ ارزیابی 25 سال روابط اقتصادی ایران و جمهوری‌ها پس از استقلال»، فصلنامه علمی مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، 22 (96), 25-66.
روزنامه اقتصاد سرآمد (13/02/1399)، (769)، صفحه شماره 2.
سلیمان‌پور، هادی و دامن‌پاک‌جامی، مرتضی (1388)، «نقش چند‌جانبه‌گرایی و ترتیب‌های تجاری منطقه‌ای در پیش‎برد دیپلماسی اقتصادی جمهوری اسلامی ایران»، مطالعات اوراسیای مرکزی، 2 (3)، 77-96.
سمیعی‌نسب، مصطفی. (1395)، «دیپلماسی اقتصادی، راهبرد مقابله با تحریم‌های اقتصادی در منظومه اقتصاد مقاومتی»، فصلنامه آفاق امنیت، 7 (25)، 115-147.
سهرابی، نوید (1396)، بررسی سیاست منطقه‌گرایی جمهوری اسلامی ایران (در سطح همسایگی)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، گروه جغرافیای سیاسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس.
سیمبر، رضا و غلام‌نیا، هادی (1400)، «دیپلماسی اقتصادی جمهوری اسلامی ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا (مطالعه موردی همکاری‌های تعرفه‌ای)»، فصلنامه علمی مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، 27 (113)، 1-20.
شاهکویی، اسماعیل؛ موسی‎زاده حسین؛ خداداد، مهدی و عمونیاسماکش، حمید (1394)، «جایگاه و نقش خلیج فارس در ژئوپلیتیک انرژی (با تأکید بر قدرت نفت و گاز غرب آسیا)»، مطالعات فرهنگی و سیاسی خلیج فارس، 2 (5)، 13-30.
شرکت راه‌آهن ج ا ایران (1401)، https://qom.rai.ir/page-showpagetemp/fa/0/show-form/1207-2
شهرکی مقدم، حامد؛ کریمیان بستانی، مریم و انوری، محمودرضا (1399)، «ترانزیت جاده‌ای و اثرات آن بر توسعه اقتصاد روستایی منطقه سیستان»، اقتصاد فضا و توسعه روستایی، ۹ (۳۱)، 113-130.
طباطبایی، سید مرتضی؛ اسماعیل‎پور روشن، علی‌اصغر؛ دانیالی، تهمینه و لطفی، حیدر (1399)، »ارزیابی هم‎گرایی‌های اقتصادی میان جمهوری اسلامی ایران و کشورهای عضو سازمان شانگهای»، فصلنامه علمی و پژوهشی نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، 12 (2)، 17-34.
فتحی، محمدجواد؛ عبدخدایی، مجتبی و شیراوند، صارم (1397)، «پیوند کد و ژنگان ژئوپلیتیک در سیاست خارجی: مطالعه موردی جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی»، پژوهش‌های راهبردی سیاست، 7 (24)، 125-156.
کریمی، سحر (1394)، جایگاه منطقه‌ای ایران پس از جنگ سرد،https://civilica.com/doc/489445
گل‌وردی، عیسی (1389). «مرزها، آسیب‌ها و کارکردها»، فصلنامه ره‌نامه سیاست‌گذاری سیاسی دفاعی و امنیتی، 1-2.
موردفارژ، فیلیپ (1392)، فرهنگ ژئوپلیتیک، تهران: فرهنگ معاصر.
مهکویی، حجت، باویر، حسن، (1393)، «نقش سازمان‌های منطقه‌ای در کاهش چالش‌های منطقه‌ای؛ مطالعه موردی سازمان همکاری اقتصادی (اکو)»، نشریه سازمان‌های بین‌المللی، (7)، 137-161.
نجفقلی‎نژاد ورجوی، اعظم و حسن‌زاده، محمد (1392)، «عوامل تقویت‌کننده همکاری میان کتابخانه‌های ملّی کشورهای عضو اکو»، نشریه مطالعات ملّی کتابداری و سازمان‌دهی اطلاعات، ۲۵ (97)، 86-109.
References
Aghajari, M. J. & Rostami Far, S. S. (2013), "SAARC Treaty and its effect on regionalism", publication Studies of International Relations, (20), 9-40 (In Persian).
Amini, A. & Enami Alamdari, S. (1388). "Diplomacy and economy: the pattern of relations c. A. Iran and the European Union (1376-84)", Journal of Political Science of Azad Karaj University, (8), 155-179 (In Persian).
Bakhshi Ani, R., Abbasi, M. & Rahiminejad, M. A. (2022), Economic and political variables governing the strategic relations between Iran and China. Studies in International Political Economy, 4 (2), 423-462 (In Persian).
Bayat, R. & Sadeghian, E. (2014), A comparative study of the estimation of trade capacities between Iran and the G8 countries based on the conventional patterns of international trade. Economic growth and development research, 6 (21), 79-92 (In Persian)
Dehghani Firouzabadi, S. J. & Damanpak Jami, M. (2015), Economic diplomacy of the Islamic Republic of Iran in Central Asia; Evaluation of 25 years of economic relations between Iran and the republics after independence. Scientific Quarterly of Central Asia and Caucasus Studies, 22 (96), 25-66 (In Persian).
ESCAP, U. (2022), Strengthening port-hinterland sustainable transport connectivity for LLDCs of ESCAP region.
Fard, Z. & Ranjbari, K. (2019), "Geopolitical analysis of Iran-Turkmenistan relations with emphasis on water diplomacy and energy transfer", Central Eurasian Studies, 13 (2), 391-417 (In Persian).
Fathi, M. J., Abd Khodaei, M. & Shiravand, S. (2017), Linking geopolitical codes and conventions in foreign policy: a case study of the Islamic Republic of Iran and Saudi Arabia. Strategic Policy Research, 7 (24), 125-156 (In Persian).
Golvardi, I. (1389). "Borders, damages and functions", Defense and security political policy guide quarterly, 1-2 (In Persian)
Hafez Nia, M. R. & Romina, E. (2004), analysis of the geopolitical capacities of the southeast coasts of Iran in line with national interests (neglected space), Geography and Development, 5-20 (In Persian)
Hafez Nia, M. R. (2008), Political Geography of Iran, Tehran: Samt Publications (In Persian).
Hope, A. & Cox, J. (2015). Development corridors. Coffey International Development, 12.
Hosseini, M. S. (2008), The Role of Regional Organizations in Iran's Security, Case Studies: Shanghai Cooperation Organization, Master's Thesis, Department of Political Geography, Faculty of Humanities, Islamic Azad University, Central Tehran Branch(In Persian)
Hulme, P. E. (2021). Unwelcome exchange: International trade as a direct and indirect driver of biological invasions worldwide. One Earth, 4 (5), 666-679.
Iran Railway Company (1401), https://qom.rai.ir/page-showpagetemp/fa/0/show-form/1207-2 (In Persian)
Karimi, S. (2014), Iran's regional position after the Cold War, https://civilica.com/doc/489445 (In Persian)
Khalili, M. (2011), The geo-economic aspects of the development of the southeast region of Iran. Foreign Relations Quarterly, 3 (4), 81-124 (In Persian).
Mehkoui, H. & Bavir, H. (2013), the role of regional organizations in reducing regional challenges; A case study of the Economic Cooperation Organization (ECO), Journal International Organizations, (7), 137-161 (In Persian)
Mordfarge, Ph. (2012), Geopolitical Culture, Tehran: Contemporary Culture Publications (In Persian).
Najafaqlinejad Varjoy, A. & Hassanzadeh, M. (2012), factors enhancing cooperation between national libraries of ECO member countries, Journal of National Library and Information Organization Studies, 25 (97), 86-109 (In Persian).
Okafor, L. E., Khalid, U. & Burzynska, K. (2022), Does the level of a country's resilience moderate the link between the tourism industry and the economic policy response to the COVID-19 pandemic?, Current Issues in Tourism, 25 (2), 303-318.
Sami Nesab, M. (2015), Economic diplomacy, a strategy to deal with economic sanctions in the resistance economy system. Afaq Security Quarterly, 7 (25), 115-147 (In Persian)
Sarmad newspaper, (13/02/2019), number 769, page number 2 (In Persian).
Shahkoui, I., Musa Zadeh, H., Khodadad, M. & Amoniyasamakesh, H. (2014) The position and role of the Persian Gulf in the geopolitics of energy (with an emphasis on the power of oil and gas in West Asia), Persian Gulf cultural and political studies, 2 (5), 13-30 (In Persian)
Shahraki Moghadam Hamed, Karimian Bostani Maryam, Anuri Mahmoodreza. Road transit and its effects on the development of rural economy in Sistan region, Space economy and rural development, 1399, 9 (31), 113-130 (In Persian).
Simbar, R. & Gholamnia, H. (2022), Economic diplomacy of the Islamic Republic of Iran with the Eurasian Economic Union (a case study of tariff cooperation) 1. Reza Simbar and Hadi Gholamnia, Scientific Quarterly of Central Asia and Caucasus Studies, 27 (113), 1-20 (In Persian).
Sohrabi, N. (2016), Studying the regionalism policy of the Islamic Republic of Iran (at the neighborhood level), Master's thesis, Department of Political Geography, Faculty of Humanities, Tarbiat Modares University (In Persian)
Suleimanpour, H. & Damanpakjami, M. (2009), The role of multilateralism and regional trade arrangements in advancing the economic diplomacy of the Islamic Republic of Iran. Central Eurasian Studies, 2 (3), 77-96 (In Persian)
Tabatabai, S. M., Esmail Pourroshan, A. A., Daniali, T. & Lotfi, H. (2019), Evaluation of economic convergence between the Islamic Republic of Iran and the member countries of the Shanghai Organization. Scientific and Research Quarterly of New Attitudes in Human Geography, 12 (2), 17-34 (In Persian).
Zheng, X. B., Kim, Y. S. & Shin, Y. R. (2021), Cost effectiveness analysis in short sea shipping: evidence from Northeast Asian routes, Journal of Marine Science and Engineering, 9 (12), 1340.