تحلیل نگرانی اروپا از استفاده ابزاری روسیه از انرژی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری روابط بین الملل، گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه گیلان، گیلان، ایران.

چکیده

مصرف بالا و نیاز روزافزون اتحادیة اروپا به واردات انرژی به‌ویژه از روسیه به‌عنوان بزرگ‌ترین دارندۀ منابع گازی جهان باعث شده که مسکو از منابع انرژی به‌عنوان اهرمی راهبردی برای بازسازی امپراتوری خود و پیش‎بردن سیاست های کرملین در قبال بروکسل استفاده کند. این امر موجب شده که امنیت منابع و مسیرهای تأمین انرژی برای اروپا از اهمیت بالایی برخوردار شود. در این راستا، اروپا کوشیده است با متنوّع ‎کردن این منابع و مسیرها، آسیب پذیری خود را در این مسئله کاهش دهد که این امر باعث توجّه ویژه اروپا به منطقة قفقاز جنوبی شده است. بدین‎ترتیب، نوشتار پیش رو درصدد است تا نگرانی های اروپا از استفاده ابزاری روسیه از انرژی را براساس مؤلّفه ها و شاخص های امنیت انرژی تحلیل نماید و در پی پاسخ‎گویی به این پرسش اصلی خواهد بود که نگرانی اروپا از استفاده ابزاری روسیه از انرژی در چیست؟ فرضیه پژوهش این است که نگرانی اتحادیه اروپا از انحصار روسیه بر منابع انرژی منطقه آسیای مرکزی و قفقاز و از سویی، استفاده کرملین از برگ انرژی به‌عنوان یک سلاح قدرتمند به‌منظور پیش‎برد اهداف سیاسی و اقتصادی خود در قبال اروپا، تأثیر راهبردی بر امنیت انرژی و احتمال به ‎خطرافتادن امنیت ملّی اتحادیه خواهد داشت؛ بنابراین مقامات بروکسل برای رهایی از وابستگی فلج‌کننده به منابع انرژی روسیه و تضمین امنیت انرژی بالا، در تلاش برای جایگزینی و تنوّع‌بخشی به سبدهای وارداتی نفت و گاز برآمده که این امر ضمن منزوی کردن مسکو در بازار انرژی، به افزایش قدرت چانه ‎زنی و بازیگری اروپا در معادلات منطقه و بین الملل کمک خواهد کرد. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد؛ پیگیری سیاست تنوّع بخشی و کاهش سلطه روسیه بر بازار انرژی منطقه، ضمن کاهش تهدیدات امنیت انرژی، به استقلال هرچه بیشتر اروپا در تصمیمات و سیاست های انرژی و ارتقای قدرت و جایگاه بین المللی اروپا منجر خواهد شد. روش مورد استفاده در این نوشتار توصیفی - تحلیلی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آجیلـی، هـادی و بهادرخانـی، محمدرضـا (1393)، «اقتصاد سیاسـی خطوط لولـه انرژی در آسـیای مرکزی و قفقاز»، فصلنامه پژوهشهای راهبردی سیاسـت، 3 (10)، 129-155.
آجیلی، هادی و زارع، مهناز (1394)، «جایگاه ترکمنستان در چشم‎انداز انرژی اتحادیه اروپا»، فصلنامه آسیای مرکزی و قفقاز، 21 (92)، 1-27.
آقاعلیخانی، مهدی (1391)، «بررسی روابط اتحادیه اروپا و شورای همکاری خلیج‎فارس از منظر امنیت انرژی و تأثیر آن بر ایران»، فصلنامه علوم سیاسی، 8 (18)، 45-75.
ابراهیمی، شهروز و محمدی، ابراهیم (1390)، «رقابت روسیه و آمریکا در قفقاز جنوبی (2010-1991)»، فصلنامه مطالعات اوراسیای مرکزی، 4 (8)، 1-22.
امینیان، بهادر (1392)، «ژئوپلیتیک انرژی: اتحادیه اروپا و امنیت انرژی»، فصلنامه ژئوپلیتیک، 9 (2)، 82-107.
«تنش در قفقاز جنوبی؛ نگاه ایران به روسیه»، دیدار نیوز، 17 مهر 1400، آدرس اینترنتی: https://www.didarnews.ir/fa/news/110858
ثمودی‎پیله‎رود، علیرضا و نوروزی زرمهری، عابد (1394)، «قفقاز جنوبی؛ دلسرد از اتحادیه اروپا و ناامید از فدراسیون روسیه»، فصلنامه آسیای مرکزی و قفقاز، 21 (90)، 39-66.
حافظ‎نیا، محمدرضا و فرجی، بهرام (1393)، «تأثیر ژئوپلیتیک انرژی بر شکل‎گیری ترتیبات امنیت منطقه‎ای؛ مطالعه موردی منطقه خلیج فارس از 1970 تا 2010»، فصلنامه آفاق امنیت، 7 (24)، 79-106.
دهشیری، محمدرضا؛ کاظمی، علیرضا و سورتچی، محمدرضا (1399)، «سیاست‎های امنیت انرژی اتحادیه اروپا»، فصلنامه دانش تفسیر سیاسی، 2 (3)، 115-141.
دهقانی‎فیروزآبادی، سیدجلال و موسوی، سید رحمان (1390)، «شاخصه‎های راهبرد امنیت انرژی روسیه در قبال اتحادیه اروپا»، فصلنامه آفاق امنیت، 4 (12)، 37-66.
رحیم‎ صفوی، سید یحیی و مهدیان، حسین (1389)، «ژئوپلیتیک انرژی ایران و امنیت انرژی شرق (چین و هند)»، فصلنامه جغرافیای انسانی، 2 (2)، 31-46.
رضاپور، دانیال و هدایتی‎شهیدانی، مهدی (1399)، «دیپلماسی انرژی اتحادیه اروپا در قبال جمهوری آذربایجان: اهداف و دستاوردها»، فصلنامه رهیافتهای سیاسی و بینالمللی، 12 (64)، 151-178.
رضوی، سیدعبداله (1400)، «اروپا و معضل امنیت انرژی؛ محدودیت و راهبردها»، فصلنامه مطالعات اقتصاد انرژی، 17 (70)، 187-221.
رفیعی، عبدالرضا (1398)، «چالش های اتحادیه اروپا برای روسیه در قفقاز جنوبی (با تأکید بر طرح سیاست همسایگی و شراکت شرقی)»، فصلنامه پژوهشنامه تاریخ، سیاست و رسانه، 2 (4)، 539-564.
رهنورد، حمید (1388)، «سیاست اتحادیه اروپا در قفقاز جنوبی: منافع و چالش ها»، فصلنامه آسیای مرکزی و قفقاز، 15 (65)، 133-159.
زارعی، کمال (1396)، تعاملات استراتژیک اتحادیه اروپا در قفقاز جنوبی، تهران: خرسندی، چاپ اول.
سازمند، بهاره و شمس، سعیده (1394)، «جایگاه منابع انرژی دریای خزر در راهبرد آسیای مرکزی و قفقازی اتحادیه اروپا»، فصلنامه مطالعات اوراسیای مرکزی، 8 (2)، 273-287.
سلطانی، علیرضا و رضا بهمنش (1390)، «اتحادیه اروپا و چالش های امنیتی انرژی»، فصلنامه مطالعات روابط بین الملل، 4 (17)، 211-240.
سیمبر، رضا و رضاپور، دانیال (1398)، «قدرت ژئوپلیتیکی و روابط ژئوانرژی روسیه با اتحادیه اروپا در اوراسیای بزرگ»، فصلنامه روابط خارجی، 11 (44)، 35-61.
صادقی، سید شمس الدین (1394)، «امنیت انرژی چین و ژئواکونومیک انرژی ایران»، فصلنامه تحقیقات سیاسی بین المللی، 7 (22)، 85-123.
صباغیان، علی و رسولی، رؤیا (1400)، «تحلیل پایداری روابط انرژی روسیه و اتحادیة اروپا پس از بحران اوکراین از دیدگاه نظریه وابستگی متقابل»، فصلنامه مطالعات اوراسیای مرکزی، 14 (1)، 177-201.
فرجی راد، عبدالرضا و صالحی دولت آباد، روح‎اله (1396)، «اهمیت نقش انرژی در سیاست خارجی روسیه»، فصلنامه آسیای مرکزی و قفقاز، 23 (98)، 33-66.
فلاحی، احسان و عامری، اسداله (1395)، «ریشه های بحران اوکراین و تأثیر آن بر منافع ملّی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه مطالعات روابط بین الملل، 9 (34)، 65-92.
متقی دستنایی، افشین (1394)، «تحلیل ژئوپلیتیکی موانع شکل گیری همگرایی در منطقه آسیای مرکزی و قفقاز»، فصلنامه مطالعات اوراسیای مرکزی، 8 (1)، 63-84.
مختاری هشی، حسین و نصرتی، حمیدرضا (1389)، «امنیت انرژی و موقعیت ژئوانرژی ایران»، فصلنامه ژئوپلیتیک، 6 (2)، 95-124.
مطلبی، مسعود؛ موسوی، سید محمدرضا و توتی، حسینعلی (1393)، سیاست جمهوری اسلامی ایران و اتحادیۀ اروپا در قفقاز: تقابل گرایی یا همکاری جویی. فصلنامه مطالعات اوراسیای مرکزی، 7 (2)، 355-374.
معین الدینی، سیدجواد و انتظارالمهدی، مصطفی (1389)، «امنیت انرژی و دیپلماسی انرژی روسیه»، فصلنامه مطالعات روابط بین‌الملل، 2 (78)، 195-226.
نیاکویی، سید امیر و میرزازاده، فرامرز (1392)، «رقابت قدرت ها، ژئوپولیتیک خزر و منافع ملّی ایران»، فصلنامه پژوهش های روابط بین الملل، 3 (10)، 111-136.
ولی زاده، اکبر و شریف کاظمی، کاظم (1400)، «سیاست خارجی و امنیتی مشترک اتحادیه اروپا در قبال روسیه»، فصلنامه آسیای مرکزی و قفقاز، 27 (113)، 131-164.
یاری، احسان و رضایی، دانش (1396)، «دیپلماسی و امنیت انرژی جمهوری اسلامی ایران»، ماهنامه پژوهش ملل، 2 (21)، 27-46.
References
Adelle, C., Pallemaerts, M. & Chiavari, J. (2009), “Climate Change and Energy Security in Europe: Policy Integration and its Limits”, London: Institute for European Environmental Policy, 1-82.
Aghaalikhani, M. (2012), Examining the relations between the European Union and the Persian Gulf Cooperation Council from the perspective of energy security and its impact on Iran. Political Science Quarterly, 7 (18), 45-75 (In Persian).
Ajili, H. & Bahadurkhani, M. R. (2015), Political Economy of Energy Pipelines in Central Asia and the Caucasus. Strategic Policy Research Quarterly, 3 (10), 129-155 (In Persian).
Ajili, H. & Zare, M. (2016), Turkmenistan's position in the energy landscape of the European Union. Central Asia and Caucasus Quarterly, 21 (92), 1-27 (In Persian).
Albrizio, S., Bluedorn, J., Koch, Ch., Pescatori, A. & Stuermer, M. (2022), “Market Size and Supply Disruptions: Sharing the Pain from a Potential Russian Gas Shut-off to the European Union”, International Monetary Fund, 1-38.
Aminian, B. (2013), Energy Geopolitics: European Union and Energy Security. Geopolitics Quarterly, 9 (2), 82-107 (In Persian).
Bajrektarevic, A. & Posega, P. (2016), "The Caspian Basin: Status Related Disputes, Energy Transit Corridors and Their Implications for the EU Energy Security", An International Journal of Asia-Europe Relations, 2 (1), 1-22.
Christie, Edward Hunter (2009), European security of gas supply: A new way forward. In: Liuhto Kari (Ed). EU-Russia gas connection: pipes, politics and problems, turun kauppakorkeakoulu turku school of economics.
Coppieters, B. (2003), “An EU Special Representative to a new periphery' in Dov Lynch (ed.), The South Caucasus: a challenge for the EU”, Chillot Papers, 5 (65), 160-170
Cornell, S. E. (2003),”The Growing Threat of Transnational Crime”, Chaillot Papers/ EU Institute for Security Studies, (65), 23-39.
Cubukcuoglu, S. S. (June 3, 2022), “Russia-Ukraine Crisis and the Turkish Straits”, manara magazine, https://manaramagazine.org.
Dehghani-Firoozabadi, S. J. & Mousavi, S. R. (2011), Indicators of Russia's energy security strategy towards the European Union. Afaq Security Quarterly, 4 (12), 37-66 (In Persian).
Deshiri, M., Alireza Kazemi & Suratchi, M. (2020), Energy Security Policies of the European Union. Political Commentary Science Quarterly, 2 (3), 115-141 (In Persian).
Di Bella, G., Flanagan, M., Foda, K., Pescatori, A., Pienkowski, A., Stuermer, M. & Toscani, F. (2022), Natural Gas in Europe: The Potential Impact of Disruptions to Supply, International Monetary Fund, (412), 1-48.
Didar News (October 9, 2021), Tension in the South Caucasus; Iran's view of Russia. Internet address: https://www.didarnews.ir/fa/news (In Persian).
Ebrahimi, S. & Mohammadi, E. (2011), Russian-American competition in the South Caucasus (1991-2010). Central Eurasian Studies Quarterly, 4 (8), 1-22 (In Persian).
Eddy, M. (April 2, 2022), “Lithuania says it has stopped importing gas from Russia”, Available at: https://www.nytimes.com/2022/04/02/world/europe/lithuania-russia-gas.html.
Euronews (April 5, 2022), “What would sanctions on Russian energy mean and why is Europe reluctant to impose a ban?”, Available at: https://www.euronews.com.
Falahi, E. & Ameri, A. (2015), The Roots of the Ukraine Crisis and Its Impact on the National Interests of the Islamic Republic of Iran. International Relations Studies Quarterly, 9 (34), 65-92 (In Persian).
Farji-Rad, A. R. & Salehi, Dolat-Abad, R. (2017), The Importance of the Role of Energy in Russia's Foreign Policy. Central Asia and Caucasus Quarterly, 23 (98), 33-66 (In Persian).
Gressel, G. (2022), “Ukraine: Time for the West to Prepare for the Long War”, European Council on Foreign Relation, April 19, Available online: https://ecfr.eu/article/ukraine-time-for-the-west-to-prepare-for-the-long-wa./
Grigas, A. (January 11, 2017), “As Russia’s gas market gets weaker, Europe gets stronger: Grigas”, Reuters, Available at: https://www.reuters.com.
Hafez-Nia, M. Reza & Faraji, B. (2016), Effect of energy geopolitics on the formation of regional security arrangements; A case study of the Persian Gulf region from 1970 to 2010. Afaq Security Quarterly, 7 (24), 79-106 (In Persian).
Holder, J., Russell, K. & Reed, S. (Feb 15, 2022), “How a Ukraine Conflict Could Reshape Europe’s Reliance on Russia”, The New York Times, Available at: https://www.nytimes.com.
Holland, Ben (April 5, 2022), “Energy Shock Is Huge for EU, Manageable in U.S., Blackrock Says”, Bloomberg News, Bloomberg, Available at: https://www.bloomberg.com/news/articles.
Karagiannis, E. (2002), Energy and Security in the Caucasus, London: Routledge Curzon.
Moin-al-Dini, S. J. & Intjarul-Mahdi, M. (2009), Energy Security and Energy Diplomacy of Russia. International Relations Studies Quarterly, 2 (78), 195-226 (In Persian).
Mokhtari Heshi, H. & Nosrati, H. (2010), Energy Security and Iran's Geoenergy Situation. Geopolitics Quarterly, 6 (2), 95-124 (In Persian).
Motaghi-Dastanai, A. (2015), Geopolitical analysis of obstacles to the formation of convergence in the Central Asia and Caucasus region. Central Eurasian Studies Quarterly, 8 (1), 63-84 (In Persian).
Munteanu, D. & Sarno, C. (2016), “South Stream and Nord Stream 2, Implications for the European Energy Security”, Análise Europeia, 2, 60-96.
Mutalabi, M. & Mousavi, S. M. R. & Toti, H. A. (2014), Policy of the Islamic Republic of Iran and the European Union in the Caucasus: Confrontationalism or Cooperation. Central Eurasian Studies Quarterly, 7 (2), 355-374 (In Persian).
Niakoui, S. A. & Mirzazadeh, F. (2014), Competition of Powers, Caspian Geopolitics and Iran's National Interests. International Relations Research Quarterly, 3 (10), 111-136 (In Persian).
Prohorovs, A. (2022), “Russia’s War in Ukraine: Consequences for European Countries’ Businesses and Economies”, Journal of Risk and Financial Management, 4 (8), 1-15.
Rabo Research (2022), “War in Europe: Is Recession Now Inevitable?”, March 3. Available online: https://economics.rabobank.com
Rafiei, A. (2018), Challenges of the European Union for Russia in the South Caucasus (with an emphasis on the Eastern Partnership and Neighborhood Policy Plan), History, Politics and Media Research Quarterly, 2 (4), 539-564 (In Persian).
Rahim Safavi, S. Y. & Mahdian, H. (2010), Iranian Energy Geopolitics and Eastern Energy Security (China and India), Human Geography Quarterly, 2 (2), 31-46 (In Persian).
Rahnvard, H. (2009), European Union Policy in South Caucasus: Benefits and Challenges. Central Asia and Caucasus Quarterly, 15 (65), 133-159 (In Persian).
Razavi, S. A. (2020), Europe and the problem of energy security; Limits and strategies. Quarterly Journal of Energy Economy Studies, 17 (70), 187-221 (In Persian).
Rebucci, A. (March 4, 2022), “SWIFT Sanction on Russia: How It Works and Likely Impacts”, Econofact, Available at: https://econofact.org.
Rezapour, D. & Hedayati Shahidani, M. (2021), Energy Diplomacy of the European Union towards the Republic of Azerbaijan: Goals and Achievements. Quarterly Journal of Political and International Approaches, 12 (64), 151-178 (In Persian).
Roubini, N. (2022), “Russia’s War and the Global Economy”, project syndicate, Available at: https://www.project-syndicate.org/onpoint/russiaswar-and-the-global-economy-by-nouriel-roubini-2022-02.
Rumer, E., Sokolsky, R. & Stronski, P. (2017), "U.S. Policy Toward the South Caucasus: Take Three", Carnegie Endowment For International Peace, 31 May, Available at: http://carnegieendowment.org.
Sabbaghian, A. & Rasouli, R. (2021), Analysis of the stability of energy relations between Russia and the European Union after the Ukraine crisis from the point of view of interdependence theory, Central Eurasian Studies Quarterly, 14 (1), 177-201 (In Persian).
Sadeghi, S. S. (2015), China's Energy Security and Iran's Energy Geoeconomics. International Political Research Quarterly, 7 (22), 85-123 (In Persian).
Sazmand, B. & Shams, S. (2015), The position of Caspian Sea energy resources in the European Union's Central Asia and Caucasus strategy. Central Eurasian Studies Quarterly, 8 (2), 273-287 (In Persian).
Shapovalova, N. & Youngs, R. (2012), EU democracypromotion in the Eastern neighbourhood: a turn to civil society?, FRIDE - A European Think Tank for Global Action, 1-28.
Simber, R. & Rezapour, D. (2019), Geopolitical power and geoenergy relations between Russia and the European Union in Greater Eurasia. Foreign Relations Quarterly, 11 (44), 35-61 (In Persian).
Soltani, A. & Bahmanesh, R. (2012), The European Union and Energy Security Challenges. International Relations Studies Quarterly, 4 (17), 211-240 (In Persian).
Swissinfo (March 31, 2022), “The Sanctions Imposed So Far on Russia From the U.S., EU and U.K.”, Available at: https://www.swissinfo.ch.
Thamodi-Pileroud, A. & Nowrozi Zarmehri, A. (2016), South Caucasus; Disheartened by the European Union and disappointed by the Russian Federation. Central Asia and Caucasus Quarterly, 21 (90), 39-66 (In Persian).
The Associated Press (April 4, 2022), “Why is Europe balking at a ban on Russian energy?”, The Daily Independent, Available at: https://yourvalley.net.
Tribuna Economica (April 27, 2022), “In focus: Reducing the EU’s dependence on imported fossil fuels”, Available at: https://www.etribuna.com.
Valizadeh, Akbar & Sharif Kazemi, K. (2021), Common foreign and security policy of the European Union towards Russia. Central Asia and Caucasus Quarterly, 27 (113), 131-164 (In Persian).
Van de Graaf, T. & Jeff, D. C. (2017), “Russian Gas Games or Well-Oiled? Energy security and the 2014 Ukraine Crisis”, Journal of Energy Research & Social Science, 24 (7), 59-64.
Weitz, R. (2006(, “Averting a New Great Game in Central Asia”, The Washington Quarterely, 29 (3), 155-167.
Yafimava, K. (2015), “European energy security and the role of Russian gas: Assessing the feasibility and the rationale of reducing dependence”, Istituto Affari Internazionali, 1-21
Yari, E. & Rezaei, D. (2017), Diplomacy and energy security of the Islamic Republic of Iran. Monthly Research of Nations, 2 (21), 27-46 (In Persian).
Zarei, K. (2016), Strategic interactions of the European Union in South Caucasus, Tehran, Publications: Khorsandi, first edition (In Persian).