امکان توسعه همکاری‌‌و تجارت ایران با کشورهای بریکس-پلاس: مورد صنایع کارخانه‌ای

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه مطالعات بازرگانی خارجی، مؤسسۀ مطالعات و پژوهش های بازرگانی، تهران، ایران .

2 دانشیار گروه مطالعات بازرگان ی خارجی، مؤسسۀ مطالعات و پژوهش های بازرگانی، تهران، ایران .

3 استادیار گروه مطالعات بازرگان ی خارجی، مؤسسۀ مطالعات و پژوهش های بازرگانی ، تهران، ایران .

10.22126/ipes.2024.10333.1654

چکیده

گروه بریکس پیش‌گام‌ترین اقتصادهای درحال توسعه تازه صنعتی نوظهور از جنبه‌های اقتصاد، تجارت و سرمایه‌گذاری خارجی به‌خصوص توسعه صنایع کارخانه‌ای در دو دهه گذشته بوده است. در این مقاله امکان توسعه همکاری و تجارت ایران در صنایع کارخانه‌ای با کشورهای بریکس پلاس مورد مطالعه و ارزیابی قرار گرفته است. طیفی از معیارها و شاخص‌ها در چارچوب ماتریس صنعت – کشور- مقاطع سالانه از جمله «شاخص‌های مزیت‌های نسبی و تخصص‌گرایی» و «شاخص‌های عملکرد صنعتی-کشوری» برای امکان توسعه همکاری و تجارت صنایع کارخانه‌ای کشورهای بریکس پلاس طی دوره 2021-2000 مورد استفاده قرار گرفته است. مطالعه بریکس در تولید جهانی 22 صنعت، حاکی از آن است که تولید جهانی بسیاری از صنایع (17 صنعت از 22 صنعت) در بلندمدت با توجه به جایگاه ممتاز بریکس بویژه حضور موثر چین انحصاری‌تر شده است. هم‌چنین از مطالعه جایگاه ایران در تولید جهانی صنایع نتیجه می‌شود که ایران در صنایع منبع‌محور بازیگر اثرگذاری است و اما در بسیاری صنایع های-تک و حتی کاربر، سهم موثری نداشته و از وضع مطلوب فاصله دارد.

توسعه همکاری و تجارت پایدار ایران با گروه بریکس، از مسیر شکل‌گیری توسعه صنعتی درون‌زا و پویای فراگیر می‌گذرد، همان مسیری که بسیاری از اقتصادهای صنعتی نوظهور از جمله چین در سه دهه اخیر تجربه کرده است. هم‌اینک از طیف صنایع 22 گانه و کشورهای گروه بریکس پلاس (5عضو+5 عضو جدید)، چین (22 صنعت)، برزیل و هند (مشترکا در 19 صنعت) از جنبه ظرفیت‌ها، امکانات، تنوع و گستره تولیدات صنایع کارخانه‌ای برای توسعه همکاری‌ و تجارت با ایران در اولویت‌ نخست هستند؛ سه کشور مذکور در بسیاری صنایع از جمله صنعت غذا، چوب، کاغذ، چاپ و نشر، شیمیایی، لاستیک ‌و پلاستیک، کانی غیرفلزی، فلزی فابریکی، اپتیک ‌و الکترونیک، وسایل الکتریکی، ماشین‌آلات ‌و تجهیزات، وسایل نقلیه موتوری، سایر وسایل حمل ‌و نقل، مبلمان ‌و سایر صنایع بیشترین زمینه توسعه همکاری ‌‌و تجارت با ایران دارند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


منابع
جعفری، علی‎اکبر؛ فلاح، مهرداد (1397). قدرت اقتصادی بریکس و بدیل برای اقتصاد لیبرال غرب. فصلنامه سیاست، 48 (1)، 1-18.
جمعی از نویسندگان (1403). مطالعات کشورها. مجموعه­مقالات ویژه بریکس. دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران، 2 (2)، 185-351.
دهشیری، محمدرضا؛ بهرامی، زهرا (1394). نگاه استراتژیک چین به بریکس. فصلنامه آسیای مرکزی و قفقاز، 89، 33-63.
زمانی ناصر (1392). چشم‎انداز اقتصادی-سیاسی بریکس. سیاست خارجی. 27 (1) 119-146.
سنایی مهدی؛ ابراهیم‎آبادی غلامرضا (1392). سازمان قدرت‎های اقتصادی در حال ظهور (بریکس): اهداف، توانمندی‎ها و جایگاه آن در نظام بین‎المللی. مطالعات جهان، 3 (1)، 1-40.
صادقی، سجاد (1403). نگاه ایرانی به بریکس و تحولات نظام بین‎الملل: رویکردسنجی مقالات علمی-پژوهشی ایرانی در حوزه روابط بین‎الملل. مطالعات کشورها (شماره ویژه بریکس)، دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران، 2 (2)، 1-28.  doi: 10.22059/jcountst.2024.369490.1086
میرترابی، سعید؛ فلاح، مهرداد (1401). چین، بریکس و تحول در نظم نهادی اقتصاد جهانی. مطالعات اقتصاد سیاسی بینالملل، 5 (2)، 415-446.
References
Abu Bakr, H. (2018), BRICS Plus model can unite developing economies. available at: http://en.people.cn/n3/2018/0728/c90000-9485685.html.
Arapova, E. (2019), The BRICS Plus” as the First International Platform Connecting Regional Trade Agreements. Asia-Pacific Social Science Review, 19 (2), 30–46.
Bayliss, J. & Smith, S. (2015), The Globalization of Politics: International Relations in the New Era, 2 volumes. Translated by Abolghasem Rah Chamani and others. Tehran: Tehran Moaser Abrar (In Persian).
Beeson, M. & Zeng, J. (2018), The BRICS and global governance: China’s contradictory role. Third World Quarterly, pp 39, 1962–1978. doi: 10.1080/01436597.2018.1438186.
Cheng, Z. (2019), Building the belt and road initiative?. Practices en route. The Pacific Review, 1.pp 9. Online first. doi:10.1080/09512748.2019.1589560.
Deshiri, M. & Bahrami, Z. (2014), China's strategic view of BRICS. Central Asia and Caucasus Quarterly, 89, 33-63, spring (In Persian).
Donnelly, E. (2018), China's Brics-Plus partnership could transform global trade, at: https://www.independent.ie/business/world/chinas-brics-plus-partnership-could-transform-global-trade-36626312.html.
Jafari, A. A. & Fallah, M. (2017), The economic power of BRICS and an alternative to the liberal economy of the West. Politics Quarterly, 48 (1), 1-18, spring (In Persian).
Karimi, H., Mousavi Shafai, M. & Eslami, M. (2018), Parallel institutionalization is a step towards the peaceful transition of the international order (China-centered value chain against the American order). Two quarterly studies of international political economy, 3 (1), 394-367 (In Persian).
Krugman, P. (1991), Geography and Trade, Cambridge (MA): MIT Press.
Lipsey, R. G. (1960), “The Theory of Customs Unions: a General Survey”, The Economic Journal, Vol. 70, No. 279, pp. 496-513.
Mirtrabi, S. & Kishorian Azad, M. (2019), The impact of the rise of China on the international financial order. Political and International Approach Quarterly, 11 (4), 141-170 (In Persian).
O’Neill, J. (2001), Building better global economic BRICs. Global Economics Paper, 66, 1–16.
Radgodarzi, M. & Safari, A. (2018), China's regional institutionalization and the future of liberal international order: A case study of Central Asia. Strategic Policy Research Quarterly, 8 (30), 262-227 (In Persian).
Stephen Matthew D. & Michal Parízek. (2019), New Powers and the Distribution of Preferences in Global Trade Governance: From Deadlock and Drift to Fragmentation. New Political Economy, 24:6, 735-758, DOI: 10.1080/13563467.2018.1509065.
UNCTAD (2009-2022) Handbook of International Trade Statistics. United Nations Industrial Development Organization (UNIDO) (2005-2022). International Yearbook of Industrial Statistics (IYIS), Published by Edward Elgar (EE) Publishing Limited Viena.
United Nations Industrial Development Organization (UNIDO) (2015-2022). International Yearbook of Industrial Statistics (IYIS), Edward Elgar (EE) Publishing.
Wang, H. (2017), New multilateral development banks: Opportunities and challenges for global governance. Global Policy, 8, 113-118. doi:10.1111/1758-5899.12396.
Xinhuanet (2018), Full text of BRICS Summit Johannesburg Declaration. Retrieved from http://www.xinhuanet.com/english/2018-07/27/c_129921358.htm.
Yan, L. S. (2018), BRICS and BRICS Plus: Unlocking growth potential. available at: https://www.thestar.com.my/business/business-news/2018/09/11/brics-and-brics-plus-unlocking-growth-potential.
Yeung, K. (2021), Could US sanctions and closer Middle East ties fuel the rise of China’s petroyuan?. published at: https://www.scmp.com/economy/china-economy/article/ 3128103.
Zhao, H. (2019), China and global economic governance: Does BRICS matter?. Handbook on China and globalization, Cheltenham: Edward Elgar, 322–341.