رویکرد اقتصاد سیاسی به سیاست‌های اقتصادی دوران ریاست جمهوری احمدی نژاد

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه علوم سیاسی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران.

2 دکترای علوم سیاسی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران.

3 استادیار گروه علوم سیاسی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران.

چکیده

دست‌یابی احمدی‌نژاد به قدرت در ساختار سیاسی ایران با دور جدیدی از سیاست‌گذاری‌های اقتصادی هم‌راه بود، به‌گونه‌ای‌که بسیاری از صاحب‌نظران و تحلیل‌گران اقتصاد ایران به این باور رسیدند که جهت‌‌گیری‌‌های اقتصادی این دوره پیوند نزدیکی با پوپولیسم اقتصادی داشته است. بر این‌ پایه، پرسش اصلی پژوهش پیش‌‌رو این است که سیاست‌های اقتصادی دورۀ ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد چه نسبتی با اقتصاد کلان پوپولیستی دارد. نوشتار حاضر تلاش می‌کند تا از منظر اقتصاد سیاسی و با بهره‌‌گیری از نظریۀ «اقتصاد کلان پوپولیسمِ» دورن بوش و ادواردز (که در قالب رویکرد پوپولیسم بهمثابۀ استراتژی سیاسی و در سطح سیاست‌گذاری اقتصادی ارائه شده است)، ضمن بازخوانی سیاست‌های اقتصادی دولت احمدی‌نژاد، نسبت این سیاست‌ها با رویکرد‌‌های پوپولیستی به اقتصاد را موردبررسی و هم‌چنین پی‌آمدهای آن برای اقتصاد سیاسی ایران را موردتوجه قرار دهد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد دولت احمدی‌نژاد با بهره‌‌گیری از آرمان‌های انقلاب و با تکیه ‌بر درآمدهای نفتی تلاش کرد تا در دو سال نخست ریاست‌‌جمهوری خود سیاست‌های اقتصادی انبساطی را به مرحلۀ اجرا درآورد، سیاست‌هایی که درنهایت به گسترش نقدینگی، تورم، و رکود اقتصادی منجر شد. پس‌از‌آن از سال 1387 به این سو، به‌علت کاهش درآمدهای نفتی، دولت نهم به سیاست‌های تثبیتی روی آورد و کاهش پرداخت یارانه و طرح تحول اقتصادی را در دستور کار خود قرارداد، به‌نحوی‌که دست‌یابی به هدف بازتوزیعی و عدالت‌‌محوری دولت با موانع بی‌‌شماری روبه‌رو شد. رویکرد پژوهش اقتصاد سیاسی و روش پژوهش کیفی از نوع تبیین علی و روش گردآوری داده‌‌ها نیز کتاب‌خانه‌‌ای‌ ـ اینترنتی است.

کلیدواژه‌ها


آبراهامیان، یراوند (1389)، تاریخ ایران مدرن، ترجمۀ محمدابراهیم فتاحی، تهران: نشر نی.
آرامیان، راشل (1392، 13 مرداد)، «روزهای سخت شاخص‌های اقتصاد کلان (بررسی کارنامۀ احمدی‌نژاد در هشت سال)»، روزنامۀ شرق، ش 1798.
پژویان، جمشید (1387)، «مقایسۀ عملکرد اقتصادی دولت‌های پس از انقلاب اسلامی»، راهبرد توسعه، ش 15.
پژویان، جمشید و دیگران (1387)، «مقایسه و تحلیل عملکرد اقتصادی دولت‌های پس از انقلاب اسلامی»، مجلۀ رهیافت‌های سیاسی اقتصادی، ش 15.
پژویان، جمشید (1389)، «ما و خطاهای تاریخی (اقتصادشناسی دولت احمدی‌نژاد)»، گفت‌وگو، مجلۀ مهرنامه، س 1، ش 3.
تاگارت، پل (1391)، پوپولیسم، ترجمۀ حسن مرتضوی، تهران: آشیان.
دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال (1386)، «گفتمان اصول‌گرایی عدالت‌محور در سیاست خارجی محمود احمدی‌نژاد»، دوفصل‌نامۀ دانش سیاسی، ش 5.
راغفر، حسین و دیگران (1386)، «اقتصاد سیاسی ایران، سیری در علل و راه‌کارها (میزگرد علمی)»، راهبرد توسعه، ش 11.
رزاقی، ابراهیم (1381)، آشنایی با اقتصاد ایران، تهران: نشر نی.
زمان‌زاده، حمید (1395)، «یک دهه عملکرد اقتصادی ایران در آیینۀ شاخص‌های کلان اقتصادی»، مجلۀ تازه‌های اقتصاد، س 8، ش 129.
سرزعیم، علی (1395)، پوپولیسم ایرانی؛ تحلیل کیفیت حکم‌رانی محمود احمدی‌نژاد از منظر اقتصاد و ارتباطات سیاسی، تهران: کرگدن.
سمیعی اصفهانی، علیرضا (1389)، «درآمدی نظری بر مفهوم، ماهیت، و عملکرد پوپولیسم»، رهیافت سیاسی و بین‌‌المللی، دورۀ 11، ش ۲ (پیاپی ۶۰ ).
سیف، احمد (2011)، آقای احمدی‌نژاد و اقتصاد ایران، لندن: نشر اچ اند اس (H&S) (نشر الکترونیکی).
شریعتی‌نیا، محسن (1391)، «عوامل تعیین‌کنندۀ روابط ایران و چین»، فصل‌نامۀ روابط خارجی، س 4، ش 2.
شیخیانی، حمزه (1387)، «تأثیر سیاست‌های تعدیل اقتصادی بر اثرگذاری سیاست‌های پولی بر اشتغال»، اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی، ش 255 و 256.
غنی‌نژاد، موسی (1395)، اقتصاد و دولت در ایران، پژوهشی دربارۀ ریشه‌ها و علل تداوم اقتصاد دولتی در ایران، تهران: دنیای اقتصاد.
فوزی، یحیی (1395)، «تحول دولت‌ها و عملکرد اقتصادی جمهوری اسلامی ایران»، جستارهای سیاسی معاصر، س 7، ش 3.
مرکز پژوهش‌های مجلس (1396، 10 خرداد)، «کارنامۀ آماری چهار دولت»، روزنامۀ دنیای اقتصاد، ش 4059.
موثقی، احمد (1385)، «اقتصاد سیاسی ایران در دورۀ جمهوری اسلامی ایران»، مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، ش 71.
یاسایی، کیانوش و فرزاد باسامی (1392)، «نئولیبرالیسم در آفتاب و سایه (نقش شوک در اقتصاد سیاسی دوران پس از جنگ)، مجلۀ نقد اقتصاد سیاسی، بهار.
References
Abrahamian, Ervand (2010), History of Modern Iran, Translated by Mohammad Ibrahim Fattahi, Tehran: Nashr-e Ney (in Persian).
Abrahamian, Manoucher Dorraj (1990), From Zarathustra to Khomeini: Populism and Dissent in Iran, Boulder, CO: Lynne Rienner.
Ansari, Ali M. (2007), “Iran under Ahmadinejad: The Politics of Confrontation”, Adelphi Paper, no. 393.
Aramian, Rachel (2013), “Hard Days of Macroeconomic Indicators” (Review of Ahmadinejad's Record in 8 Years), Shargh Newspaper, no. 1798 (in Persian).
Canovan, M. (1981), Populism, London: Junction Books.
Dehghani Firoozabadi, Seyed Jalal (2007), “The Discourse of Justice-Oriented Fundamentalism in the Foreign Policy of Mahmoud Ahmadinejad”, Bi-Quarterly Journal of Political Science, no. 5 (in Persian).
Dornbusch, Rudiger and Sebastian Edwards (1990), “Macroeconomic Populism Development Economics”, Journal of Development Economics, no. 32.
Dornbusch, Rudiger and Sebastian Edwards (1991), The Macroeconomics of Populism, University of Chicago Press.
Ehteshami, Anoushirvan and Mahjoob Zweiri (2007), Iran and the Rise of its Neoconservatives the Politics of Tehran’s Silent Revolution, Londan/ New York: I.B. A.TAURIS
Farzanegan, Mohammad Reza (2009), “Illegal Trade in the Iranian Economy; Evidence from a Structural Model”, European ;Journal of political Economy, vol. 25, no. 4.
Farzanegan, Mohammad Reza (2009), “Macroeconomic of Populism in Iran”, MPRA Paper, no. 15546.
Fozi, Yahya (2016), “The Transformation of Governments and the Economic Performance of the Islamic Republic of Iran”, Contemporary Political Studies, Institute for Humanities and Cultural Studies, Year 7, Issue 3 (in Persian).
Ghaninejad, Musa (2016), Economics and Government in Iran, a Study on the Roots and Causes of the Continuation of State Economy in Iran, Tehran: World Economy (in Persian).
Habibi, Nader (2013), “The Economic Legacy of Mahmoud Ahmadinejad”, Brandies University, no. 74.
Kriesi, Hanspeter and Takis Pappas (2015), European Populism in the Shadow of the Great Recession, Colchester: ECPR Press.
Looney, Robert E. (2007), The Re-Emergence of Iranian Petro-Populis, Gulf Research Center, Dubai: Gulf Yearbook, and GRC.
Maloney, Suzanne (2015), Irans Political Economy since the Revolution, Cambridge University Press.
Milani, Abbas (2007), “Ahmadenejads Iran, Pious Populist; Understanding the Rise of Iran's President”, Available at: <http://www.web.stanford.edu/group/abbasmilani/cgi-bin/wordpress/wp...>.
Movassaghi, Ahmad (2006), “Political Economy of Iran during the Islamic Republic of Iran”, Journal of the Faculty of Law and Political Science University of Tehran, no. 71 (in Persian).
Mudde, CAS and Cristóbal Rovira Kaltwasser (2013), Populism in Europe and the Americas: Threat or Corrective for Democracy?, New York: Cambridge University Press.
Pajooyan, Jamshid (2010), “We and Historical Errors (Economics of Ahmadinejad's Government) Conversation”, Mehrnameh Magazine, First Year, Issue 3 (in Persian).
Pajooyan, Jamshid et al. (2008), Development Strategy, autumn, no. 15 (in Persian).
Parliamentary Research Center (2017), “Statistical Record of Four Governments”, Donya-e-Eqtesad Newspaper, no. 4059, Publication Date: 10/3/1396 (in Persian).
Pesaran, Evaleila (2011), Iran’s Struggle for Economic Independence Reform and Counter-Reform in the Post-Revolutionary Era, Routledge Landon and New York.
Raghfar, Hossein et al. (2007), “Political Economy of Iran, a Look at the Causes and Solutions (Scientific Roundtable)”, Journal of Development Strategy, no. 11 (in Persian).
Razaghi, Ebrahim (2002), Introduction to the Iranian Economy, Nashr-e Ney (in Persian).
Sarzaeim, Ali (2016), Iranian Populism; Analyzing the Quality of Mahmoud Ahmadinejad's Rule from the Perspective of Economics and Political Relations, Tehran: Kargadan (in Persian).
Salehi Isfahani, Javad (2006), Revolution and Redistribution in Iran: How the Poor have Fared 25 Years Later, Version May.
Samiee Esfahani, Alireza (2010), “A Theoretical Introduction to the Concept, Nature and Function of Populism”, Journal of Political and International Approaches, vol. 11, no. 2 (60), (in Persian).
Seif, Ahmad (2011), Mr. Ahmadinejad and the Iranian Economy, London: H&S (Electronic Publishing), (in Persian).
Shariatinia, Mohsen (2012), “Determinants of Iran-China Relations”, Foreign Relations Quarterly, Fourth Year, Second Issue (in Persian).
Sheikhiani, Hamzeh (2008), “The Effect of Economic Adjustment Policies on the Impact of Monetary Policy on Employment”, Political-Economic Information, no. 255 and 256 (in Persian).
Taggart, Paul (2012), Populism, Translated by Hassan Mortazavi, Tehran: Ashian (in Persian).
Valibeigi, Mehrdad (1993), “Islamic Economic and Economic Policy Formation in Post-Revolutionary Iran: A Critique”, Journal of Economic Issues, vol. xxvII, no. 3.
Werner Muller, yan (2016), What Is Populism?, Philadelphia: University of Pennsylvania Press.
Yasai, Kianoosh and Farzad Basami (2013), “Neoliberalism in the Sun and Shadow (The Role of Shock in the Political Economy of the Post-War Era)”, Journal of Political Economy Criticism, Spring (in Persian).
Zamanzadeh, Hamid (2016), “A Decade of Iran's Economic Performance in the Mirror of Macroeconomic Indicators”, Journal of Economic News, no. 129, Year 8 (in Persian).