نقش دیپلماسی اقتصادی در توسعه همکاری‌های اقتصادی ایران با کشورهای آسیای میانه (مطالعه موردی استان خراسان رضوی)

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار اقتصاد کشاورزی، مؤسسه پژوهش‌های برنامه‌ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی، تهران، ایران.

2 استادیار علوم سیاسی، گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق، علوم سیاسی و زبان‌های خارجی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد، مشهد، ایران.

3 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد علوم سیاسی، گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق، علوم سیاسی و زبان‌های خارجی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد، مشهد، ایران.

چکیده

بر‌اساس آمار بانک جهانی، ایران آخرین شریک تجاری پنج کشور آسیای میانه است. همچنین، در میان استان‌های کشور، خراسان رضوی بیشترین سهم صادرات را به آسیای میانه داشته که در سال‌های اخیر به‌شدت کاهش یافته است. بنابراین توسعه دیپلماسی اقتصادی کشور به‌ویژه خراسان رضوی با آسیای میانه اهمیت انکارناپذیری برای توسعه صادرات غیرنفتی و کاهش آثار تحریم‌های اقتصادی دارد که در این مقاله به بررسی این مهم پرداخته شد. ازاین‌رو براساس روش نمونه‌گیری گلوله برفی، نمونه آماری تعیین و پرسشنامه‌ها بین خبرگان اتاق بازرگانی خراسان رضوی و نمایندگی وزارت امور خارجه در شمال شرق کشور توزیع شد (25n=). برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها نیز از ماتریس سوآت استفاده شد. نتایج نشان داد قطب تولید مواد غذایی مهم‌ترین نقطه قوت، کیفیت پایین کالاهای صادراتی، مهم‌ترین نقطه ضعف، منابع آبی فراوان برخی از کشورهای آسیای میانه، مهم‌ترین فرصت و نوسانات قوانین تجاری کشورهای آسیای میانه، مهم‌ترین چالش توسعه دیپلماسی خراسان رضوی با آسیای میانه‌اند. درنهایت، با توجه به اینکه خراسان رضوی قطب تولید مواد غذایی بوده و بیشترین تراز منفی منابع آبی را در بین استان‌های کشور دارد و از‌طرف‌دیگر، آسیای میانه از بازار بالقوه‌ای بالغ بر 73 میلیون نفر برخوردار بوده، سهم بالایی از مساحت آن به اراضی کشاورزی اختصاص داشته و برخی از کشورهای آن از وفور منابع آبی برخوردارند، توسعه دیپلماسی اقتصادی خراسان رضوی با منطقه مذکور به‌ویژه در قالب صادرات مواد غذایی و کشت فراسرزمینی محصولات کشاورزی با نیاز آبی بالا پیشنهاد شد.

کلیدواژه‌ها


ارغوانی پیرسلامی، فریبرز و محدثه اسمعیلی (1398). «چالش‌ها و موانع دیپلماسی اقتصادی جمهوری اسلامی ایران در منطقه خاورمیانه»، فصلنامه مجلس و راهبرد، 26(97).
ارغوانی پیرسلامی، فریبرز و محمدحسن غلامی (1397). «دیپلماسی اقتصادی ایران در بستر قوانین برنامه‌های توسعه: آسیب‌شناسی برنامه‌های چهارم تا ششم»، مطالعات حقوقی، 10(2).
دانش‌نیا، فرهاد (1391). «دیپلماسی اقتصادی و سیاست خارجی توسعه‌گرا؛ ابزارهای موفقیت راهبرد توسعه‌ای ج.ا.ا. در اقتصاد جهانی»، مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی، 3(9).
دهقانی فیروزآبادی، سید‌جلال و مرتضی دامن‌پاک جامی (1395). «دیپلماسی اقتصادی جمهوری اسلامی ایران در آسیای مرکزی، ارزیابی 25 سال روابط اقتصادی ایران و جمهوری‌ها پس از استقلال»، فصلنامه آسیای مرکزی و قفقاز، 22(96).
راه‌نجات، میترا (1399). «بررسی چالش‌های دیپلماسی اقتصادی دولت یازدهم در سازمان همکاری‌های اقتصادی (اکو)»، فصلنامه دولت پژوهی، 6(24).
سجادپور، محمدکاظم، سیدشمس‌الدین حسینی و حمید نیرآبادی (1398). «طراحی مدل دیپلماسی اقتصادی جمهوری اسلامی ایران بایسته‌ها، مولفه‌ها و راهبردهای کلیدی»، امنیت ملی، 9(34).
صبوری، ضیاء‌الدین و تاج‌الدین صالحیان (1396). «بررسی راهبردی دیپلماسی اقتصادی جمهوری اسلامی ایران مطالعه موردی: دولت یازدهم و دوازدهم»، فصلنامه پژوهش‌های روابط بین الملل، 1(24).
کاشیان، عبدالمحمد (1398). «دیپلماسی اقتصادی جمهوری اسلامی ایران در شرایط تحریم؛ برون نگری در اقتصاد مقاومتی»، آفاق امنیت، 12(43): 73-57.
کوهکن، علیرضا و محمدعلی رحیمی­نژاد (1398). «دیپلماسی اقتصادی ایران در آسیای میانه 96-1384»، فصلنامه مطالعات آسیای جنوب غربی، 2(8): 40-1.
موسوی شفایی، مسعود و همت ایمانی (1396). «دیپلماسی اقتصادی؛ رهیافتی برای افزایش قدرت ملی»، فصلنامه راهبرد، 25(84).
وب‌سایت استانداری خراسان رضوی، https://ostandari.khorasan.ir
وب‌سایت گمرک جمهوری اسلامی ایران، https://irica.gov.ir
References:
Arghavani Pirsalami, Fariborz and Mohaddeseh Esmaili (2019). "Islamic Republic of Iran Economic Diplomacy in the Middle East: A Survey on Challenges and Obstacles", Majles and Rahbord, 26(97), (in Perisian).
Arghavani Pirsalami, Fariborz and Mohammad Hasan Gholami (2018). "Economic Diplomacy of the Islamic Republic of Iran within the Framework of Development Plans: Recognition of the Shortcomings of 4th to 6th Development Plans", Jounal of Legal Studies, 10(2), (in Perisian).
Baranay, Pavol (2009). Modern Economic Diplomacy, Latvia, Publications of Diplomatic Economic Club.
Bergeijk, Peter A.G. van and Selwyn J.V. Moons (2018). Research Handbook on Economic Diplomacy, Cheltenham, Edward Elgar.
Damanpak Jami, Morteza (2019). "Development of Economic Diplomacy in the Islamic Republic of Iran’s Foreign Policy: Review of the Achievements of the Past and Challenges Ahead", Journal of Foreign Policy, 32(4).
Daneshnya, Farhad (2013). "Globalization and Islamic Republic of Iran Developmental Strategy", Strategic Studies of Public Policy, 3(9), (in Perisian).
Dyson, Robert G. (2004). "Abstract Strategic Development and SWOT Analysis at the University of Warwick", European Journal of Operational Research, 152(3).
Dehghani Firoozabadi, Seyed Jalal and Morteza Daman Pak Jami (2016). "Economic diplomacy of the Islamic Republic of Iran in Central Asia; Evaluation of 25 years of economic relations between Iran and the Republics after independence", Journal of Central Asia and Caucasus Studies, 22(96), (in Persian).
Islamic Republic of Iran Customs Administration (IRICA), https://irica.gov.ir, (in Persian).
Jianhong, Zhang, Jiang, Jiangang and Choahang Zhou (2014). "Diplomacy and investmen- the Case of China", International Journal of Emerging Markets, 9(2).
Kashian, Abdolmohammad (2019). "Economic Diplomacy of the Islamic Republic of Iran under Sanctions: Outsourcing in Resistive Economics Era", Security Horizons, 12(43), (in Perisian).
Khorasan Razavi Provincial Government, https://ostandari.khorasan.ir, (in Perisian)
Koohkan, Ali Reza and Mohammad Ali Rahiminezhad (2019). "Iran Economic Diplomacy in Central Asia (2005-2017)", Quarterly Journal of South West Asia Studies, 2(8), (in Perisian).
Moons, Selwyn J. V. and Peter A. G. van Bergeijk (2016). "Does Economic Diplomacy Work? A Meta-analysis of Its Impact on Trade and Investment", The World Economy, DOI: 10.1111/twec.12392.
Mousavi Shafaei Massoud and Hemmat Imani (2017). "Economic diplomacy; Approach for Increasing National Strength", Strategy, 25(84), (in Persian).
Neves, Miguel Santos (2017). "Economic diplomacy, Geo-economics and the External Strategy of Portugal", JANUS.NET, e-journal of International Relations, 8(1).
Noy, Chaim (2009), "Sampling knowledge: the hermeneutics of snowball sampling in qualitative research", International Journal of Social Research Methodology, 11(4).
Papadimitriou, Pyrros and Victoria Pistikou (2015). "Economic Diplomacy in Natioanal Security", Procedia in Economics and Finance, 19.
Peternel, Ivona and Martin Gress (2021). "Economic diplomacy: concept for economic prosperity in Croatia", Economic Research, 34(1).
Rah Nejat, Mitra (2020). "Investigating the Challenges of Economic Diplomacy of the Eleventh Administration in the Economic Cooperation Organization (ECO)", Quarterly Studies the State, 6(24), (in Persian).
Sabouri, Ziauddin and Tajoddin Salehian (2017). "Strategic Review of Economic Diplomacy of the Islamic Republic of Iran Case Study: Eleventh and Twelfth Governments", International Relations Research Quarterly, 7(24), (in Perisian).
Sajadpour, Mohammad Kazem, Hoseini Seyed Sahmsoddin and Nayerabadi Hamid (2020). "Designing the Model of Economic Diplomacy of the Islamic Republic of Iran Key Needs, Components, and Strategies", Journal of National Security, 9(34), (in Persian).
World Bank, World Development Indicators, https://databank.worldbank.org/source/world-development-indicators.